کود به عنوان یک ماده مغذی برای تقویت خاک و افزایش رشد گیاهان استفاده می‌شود. انتخاب نوع تغذیه مناسب، بر اساس نیاز خاک و گیاه، نقش مهمی در حفظ حاصل خیزی و پایداری محیط زیست دارد. کودهای آلی از مواد طبیعی مانند بقایای گیاهی و حیوانی تشکیل شده‌اند و نوع شیمیایی به صورت صنعتی تولید می‌شوند و حاوی عناصر مغذی خاصی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند. یکی از مهمترین منابع غذایی آلی برای گیاه، کود هیومیک است که از طبیعی مانند بقایای گیاهی و جانوری تهیه می‌شود و به بهبود ساختار خاک و افزایش توانایی آن در نگهداشتن آب و مواد مغذی کمک می‌کند. در این مقاله سعی داریم شما را با انواع کود شیمیایی و آلی، کود میکرو و کود های پر مصرف یا به عبارتی کود NPK آشنا کنیم.

کود چیست؟

کودها مواد شیمیایی و ارگانیکی هستند، که یا به خاک اضافه و یا روی شاخ و برگ گیاهان اسپری شده و باعث رشد گیاه و افزایش باردهی آنها می گردند.

کشاورزان در طول فصول مختلف از کودها برای افزایش ثمر کشت خود استفاده می کنند. این محصولات حاوی عناصر اصلی نیتروژن، پتاسیم و فسفر و مواد ریزمغذی ضروری برای گیاهان بوده و حاصل خیزی خاک را افزایش و در عین حال ظرفیت نگهداری آب را بهبود می بخشند.

این کالا ها از طریق افزایش مواد مغذی گیاه به طور مستقیم بهره وری محصول را افزایش می دهند. منابع این محصولات می تواند طبیعی و یا شیمیایی باشد همچنین حاوی عناصر حیاتی برای رشد و نمو گیاهان هستند.

مزیت کود شیمیایی نسبت به انواع آلی مثل کود هیومیک اسید، در تأمین سریع تر و مستقیم تر عناصر غذایی پر مصرف برای گیاهان است که به رشد سریع و افزایش فوری عملکرد محصولات کمک می‌کند. براساس گزارشات سازمان خوارو بار جهانی (FAO) در سال 2023، مصرف جهانی کود شیمیایی به حدود 200 میلیون تن رسید، که نشان دهنده افزایش پایدار در استفاده از این کودها در کشاورزی مدرن است.

استفاده از کود شیمیایی در کشاورزی

انواع کود از نظر ساختار

به طور کلی این محصولات را به دو دسته اصلی تقسیم بندی میکنند. دسته کود های معدنی (شیمیایی) و یا کود های آلی. در ادامه به معرفی و بررسی این دسته بندی ها پرداخته خواهد شد.

کودهای معدنی (شیمیایی)

از قرن نوزدهم، پس از نوآوری در تغذیه گیاهان، صنعت کشاورزی حول کودهای مصنوعی ایجاد شد. این انتقال در دگرگونی سیستم غذایی جهانی مهم بود و امکان کشاورزی صنعتی در مقیاس بزرگتر با بازده محصولات زیاد را فراهم کرد.

کودهای معدنی محصولات شیمیایی هستند که حاوی مواد مغذی برای رشد گیاه بوده و با فرآیندهای شیمیایی تولید می شوند. معدنی ها عبارتند از عناصر اصلی مانند ازت، فسفر، پتاس و عناصر ریزمغذی از جمله؛ آهن، روی، بر، مس و کلسیم، گوگرد، مولیبدن و …

کودهای شیمیایی بهره وری و کیفیت کشاورزی را افزایش می دهند که به رشد سریع و سالم گیاهان کمک می کند. روش‌های کوددهی، شرایط خاک و گونه‌های گیاهی همگی بر کارایی این محصولات تأثیر می‌گذارند.

نوع مصنوعی این محصولات به فرم های مختلف جامد، مایع، ژله ای، روغنی، گرانوله و … تولید و ممکن است یک کود حاوی فقط یک عنصر یا متشکل از چندین عنصر باشد. این ترکیبات به روش های مختلف و در دوزهای متفاوت قابل مصرف می باشند. اصولا برای هر مرحله رشدی گیاه، عنصر خاصی لازم است که با مشورت و نظر کارشناسان متخصص از زمان مصرف عناصر می توان اطلاع پیدا کرد.

کودهای نیتروژنی

این دسته حاوی نیتروژن (N) هستند که به بهبود رشد برگ‌ها و شاخه‌های گیاه کمک می‌کند. کودهایی مانند اوره، نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم بسیار متداول هستند و به دلیل تأثیر سریع بر رشد گیاهان، به ویژه در مراحل ابتدایی رشد گیاه استفاده می‌شوند. نیتروژن به عنوان یک عنصر اصلی در ساختار پروتئین‌ها، اسیدهای آمینه، کلروفیل و بسیاری از مولکول‌های ضروری دیگر در گیاهان نقش دارد. کلروفیل که برای فرایند فتوسنتز ضروری است، به طور مستقیم به حضور نیتروژن وابسته است. بنابراین، نیتروژن بر رشد و سبزینگی گیاه تأثیر می‌گذارد و کمبود آن منجر به کاهش سرعت رشد، زردی برگ‌ها و کاهش عملکرد گیاه می‌شود.

کودهای فسفری

این نوع کود شیمیایی، حاوی فسفر (P) است که به رشد ریشه‌ها، تولید گل و میوه و افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی کمک می‌کنند. سوپرفسفات و فسفات دی‌آمونیوم از رایج‌ترین نوع این گروه هستند. فسفر در تولید انرژی در گیاهان نقش اساسی دارد. این عنصر بخشی از مولکول ATP است که به عنوان حامل انرژی در فرایندهای متابولیک گیاهان عمل می‌کند. فسفر همچنین در تقسیم سلولی، توسعه ریشه‌ها و تولید بذر و میوه نقش دارد. گیاهانی که به اندازه کافی فسفر دریافت می‌کنند، معمولاً ریشه‌های قوی‌تری دارند و تولید بیشتری در مراحل تولید گل و میوه نشان می‌دهند. کمبود فسفر باعث کاهش رشد ریشه‌ها، تیره شدن برگ‌ها و کاهش عملکرد گیاه می‌شود.

کودهای پتاسیمی

پتاسیم (K) عنصری است که در تنظیم آب در گیاهان و افزایش مقاومت آنها در برابر بیماری‌ها و آفات نقش دارد. کودهایی مانند کلرید پتاسیم و سولفات پتاسیم برای تأمین این عنصر ضروری، استفاده می‌شوند. پتاسیم در تنظیم فرآیندهای اسمزی و آبی گیاه نقش دارد و به تنظیم باز و بسته شدن روزنه‌ها کمک می‌کند که این امر باعث بهبود کارایی استفاده از آب می‌شود. پتاسیم همچنین در تولید پروتئین، انتقال انواع ماده مغذی در داخل گیاه و تقویت مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی مانند خشکی، سرما و بیماری‌ها موثر است. کمبود پتاسیم منجر به ضعف در گیاه، کاهش مقاومت به بیماری‌ها و ایجاد علائمی مانند سوختگی لبه برگ‌ها می‌شود.

کودهای مرکب

این کود شیمیایی، ترکیبی از چند عنصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم را شامل می‌شوند و به طور همزمان نیازهای مختلف گیاه را برآورده می‌کنند. این مواد به شکل‌های مختلف مانند گرانول یا مایع تولید می‌شوند و برای افزایش کارایی در مراحل مختلف رشد گیاه استفاده می‌شوند.

استفاده از کودهای شیمیایی به دلیل تاثیر سریع و توانایی در تامین نیازهای خاص گیاهان، در کشاورزی مدرن بسیار رایج است. اما استفاده نادرست و بیش از حد از آنها می‌تواند منجر به آلودگی خاک و منابع آبی شود. از این رو، مدیریت صحیح و متعادل کودهای شیمیایی برای حفظ پایداری محیط زیست و تولید محصولات با کیفیت ضروری است.

کودهای آلی

کودهای آلی محصولاتی هستند که از ثمره گیاهی و حیوانی به دست می آیند و مواد آلی را به خاک اضافه می کنند که برای رشد گیاه ضروری است. این محصولات محتوای مواد آلی خاک را بهبود و رشد میکروارگانیسم ها و موجودات مفید خاک را تقویت و خواص فیزیکی و شیمیایی خاک را تغییر می دهند. این کودها سبب حفظ رطوبت خاک می شوند.

مواد آلی به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تغذیه طبیعی گیاهان و بهبود دهنده های خاک در کشاورزی پایدار شناخته می شوند. این نوع از مواد طبیعی مانند بقایای گیاهی و حیوانی تهیه می شوند و بر خلاف کودهای شیمیایی، به تدریج و به صورت طبیعی مواد مغذی را در اختیار گیاهان قرار می دهند. مواد آلی نه تنها به رشد گیاهان کمک می کنند، بلکه باعث بهبود ساختار خاک، افزایش فعالیت میکروارگانیسم های مفید و ارتقای ظرفیت نگهداری آب و مواد مغذی در خاک می شوند و انواع مختلفی دارند که پرطرفدارترین آن ها، کود هیومیک اسید است. سازمان خواروبار جهانی (FAO) اعلام کرد که در سال 2023، مصرف جهانی کودهای آلی به حدود 65 میلیون تن رسید و این امر نشان دهنده رشد توجه به کشاورزی پایدار و استفاده از منابع طبیعی است.

کودهای آلی شامل انواع مختلفی مانند کودهای حیوانی، کمپوست گیاهی، ورمی کمپوست، ضایعات ماهی یا آرد خون حاصل از کشتار حیوانات و امثال آن ها خواهند بود. نحوه مصرف کودهای آلی اغلب به صورت مصرف خاکی و ترکیب با بستر کشت می باشد.

استفاده از کود دامی در کشاورزی

کود دامی

یک نوع کود آلی بسیار رایج است که از فضولات حیوانات مانند گاو، گوسفند، مرغ و اسب تهیه می شود. این کود، غنی از مواد آلی و عناصر غذایی اساسی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم است. این ماده غذایی، به تدریج تجزیه می‌شود و مواد مغذی را به آرامی آزاد می‌کند، که باعث تقویت خاک و افزایش توانایی آن در نگهداری آب می‌شود. همچنین بهبود دهنده ساختار خاک بوده و میکروارگانیسم‌های مفید را تقویت می‌کند.

کمپوست

کمپوست فرآورده‌ای است که از تجزیه مواد آلی مانند برگ‌ها، شاخه‌ها، پسماندهای آشپزخانه و فضولات حیوانی تحت شرایط کنترل شده به دست می‌آید. این فرآیند باعث تولید هوموس غنی می‌شود که به خاک اضافه شده و آن را تقویت می‌کند. مزیت کمپوست نسبت به کود شیمیایی در بهبود ساختار خاک، افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید و پایداری محیط زیست است.

کود سبز

کود سبز شامل کاشت گیاهان خاصی مانند یونجه، شبدر و گندم سیاه است که پس از رشد، به خاک بازگردانده می‌شوند. این گیاهان با تجزیه شدن در خاک، مواد مغذی خود را آزاد می‌کنند و خاک را غنی می‌سازند. کود سبز نه تنها باعث افزایش مواد آلی خاک می‌شود، بلکه از فرسایش خاک نیز جلوگیری کرده و ساختار آن را بهبود می‌بخشد.

ورمی‌کمپوست

ورمی‌کمپوست نوعی ماده آلی است که از فرآیند تجزیه مواد آلی توسط کرم‌های خاکی به دست می‌آید. این کود غنی از عناصر مغذی، آنزیم‌ها و میکروارگانیسم‌های مفید است که به رشد گیاهان و بهبود کیفیت خاک کمک می‌کند. ورمی‌کمپوست یک منبع  بسیار مؤثر از هوموس است و به دلیل فرایند طبیعی تولید آن، بدون ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی، به تقویت خاک و کوددهی گیاهان کمک می‌کند.

هیومیک اسید

کود هیومیک اسید یکی از اجزای بسیار مفید کودهای آلی است که از تجزیه بقایای گیاهی و حیوانی در طول زمان و تحت شرایط خاص به وجود می‌آید. این ترکیب طبیعی به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد برای بهبود خاک شناخته می‌شود. هیومیک اسید باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، بهبود ساختار خاک، و افزایش جذب مواد مغذی توسط ریشه‌های گیاهان می‌شود. همچنین، باعث تحریک رشد ریشه و بهبود فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید خاک می‌شود که در نهایت به رشد بهتر گیاهان کمک می‌کند.

ساختار مولکولی کود هیومیک اسید

نحوه مصرف کود ها

اصولا کودهای آلی و شیمیایی هر دو برای رشد بهتر گیاهان در طول فصل نمو ضروری و برای هر مرحله مختلفی رویشی از ابتدای جوانه زنی بذر تا رشد رویشی و بعد رشد زایشی و گلدهی و باردهی گیاهان عناصر مختلف استفاده می شود.

در هر کدام از این مراحل، گیاه عنصر مخصوصی برای رشد و باردهی لازم دارد. قبل از کاشت بذر یا نشا، مصرف کودهای گرانوله یا آلی در بستر کشت مهم می باشد. کودها به روش های مختلف قابل مصرف هستند، و مصرف آنها بسته به نوع فرمولاسیون آن ترکیب دارد.

به طور مثال کودهای گرانوله فقط به صورت ترکیب با بستر کشت گیاه و کودهای مایع اغلب به صورت محلولپاشی و یا به صورت تزریق همراه آب برای گیاهان قابل مصرف می باشند.

برای اطلاع دقیق از نحوه استفاده صحیح از کودهای شیمیایی و آلی قبل از مصرف حتما بروشور ترکیب کودی به صورت دقیق مطالعه شود. همچنین میتوانید برای اطلاع از زمان استفاده، با کارشناسان و متخصصان گیاهپزشکی مجموعه مزرعه دانش مشورت نمایید.

مزایای مصرف کودها

1. حاصلخیزی خاک
2. افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک
3. رشد و توسعه ریشه ها
4. برطرف شدن کمبود عناصر غذایی برای گیاه
5. افزایش رشد شاخ و برگ
6. تقویت گیاهان در برابر آفات و بیماری ها و تنش های محیطی
7. افزایش گلدهی و باردهی و جلوگیری از ریزش گل ها
8. رشد و درشت شدن و خوشرنگ و خوش طعم شدن میو ها
9. افزایش کیفیت و انبارداری میوه ها
10. استفاده آسان از عناصر لازم برای هر گیاه
11. حمل و نقل و نگهداری آسان آنها
12. حلالیت بالا در آب و خاک و جذب سریع توسط گیاهان
13. تاثیر مستقیم و سریع روی گیاهان

کود مرغوب چیست؟

کودهای شیمیایی و آلی با فرمولاسیون و برندهای مختلفی در بازار عرضه شده اند. این ترکیبات به صورت عناصر مختلف و به فرم های مختلف تولید می شوند. اصولا برای تهیه کود مرغوب اولین قدم خرید از شرکت های معتبر و مورد اعتماد می باشد. کود مرغوب در واقع کودی است که بعد از چند مدت استفاده از آن، اثر مثبت آن روی گیاه مشاهده و همچنین به گیاه تنش و آسیبی وارد نشود.

خدمات مزرعه دانش در فروش کود

مجموعه مزرعه دانش از زمان تاسیس خود، فروش، قیمت و کیفیت کود را در اولیت خود قرار داده است. مزرعه دانش استفاده از کود را به عنوان یک کالای ضروری در بخش کشاورزی میداند. به دلیل کشت های پی در پی و استفاده از زمین های کشاورزی بدون آیش، خاک ها فقیر از مواد غذایی و آلی شده اند و استفاده از کودهای شیمیایی و آلی در مزارع و باغات بسیار حائز اهمیت می باشد. کود های موجود در فروشگاه مزرعه دانش، در دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

1. کود های ماکرو یا NPK
2. کود های ریزمغذی
3. کود های محرک رشد 
4. کود های بهبود دهنده خاک

مجموعه کشاورزی مزرعه دانش با نمایندگی از بهترین برندهای کودهای خارجی (اگری تکنو، فیوچراکو، والگرو، واردات بازرگان کالا و…) و داخلی (بازرگان کالا، گلسم و…) و عرضه این ترکیبات با بهترین قیمت به بازار در خدمت تمامی کشاورزان و باغداران بزرگوار می باشد. مجموعه دانش با همکاری کارشناسان گیاهپزشکی متخصص، در تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت به تمامی کشاورزان در همه مناطق ایران مشاوره و راهنمایی خواهد داد.