مگس جوانه پیاز – نحوه کنترل و مبارزه

مگس جوانه پیاز یا نام علمی Delia antiqua Meigen از راسته Diptera و از خانواده Anthomyiidae است. این آفت یکی از مهمترین آفات محصولات کشاورزی از جنس Allium مانند پیاز و سیر در سراسر جهان از جمله آمریکای شمالی، اروپای غربی، چین، ژاپن، کره، روسیه و سراسر نیمکره شمالی می‌باشد. این آفت بسیار پلی فاژ است و پراکنش وسیعی دارد. به طوری که در تمام مناطق ایران انتشار دارد. خسارت این آفت از پیازکاری‌های استان‌های شمالی، خوزستان، اصفهان، همدان، قزوین، اطراف تهران و کرج گزارش شده است.

این آفت در سال‌های خشک خسارت چندانی وارد نمی‌کند. ولی اگر دو تا سه سال متوالی، بارندگی بهاره خوب باشد ممکن است 80 تا 90 درصد محصول پیاز را از بین ببرد. در هنگام مبارزه بامگس جوانه پیاز بد نیست بدانید که این آفت بیشتر در هوای خنک رشد و تکثیر می یابد، و در مناطق شمالی یک آفت جدی است. لارو جوانه پیاز به پیاز، سیر، پیازچه، موسیر، تره فرنگی و پیازهای لاله آسیب می‌رساند، و می‌تواند به عنوان گیاهخوار واقعی روی سوخ‌های پیاز عمل می‌کند.

مشخصات آفت مگس جوانه پیاز

مگس جوانه پیاز در ایران سه نسل دارد. در نواحی شمال و اطراف تهران نسل اول آن در اردیبهشت ماه و نسل دوم در اوایل تیرماه و نسل سوم در شهریور ماه دیده می‌شود. زاهدی تعداد نسل این آفت را در ایران تا چهار نسل نیز گزارش کرده است. این حشره به صورت شفیره زمستان‌گذرانی می‌کند. حشرات نسل سوم وارد دیاپوز می‌شوند، و جمعیت زمستان گذران را تشکیل می‌دهند، که در بهار به بعد ظاهر می‌شوند.

تخم مگس جوانه پیاز

ماده‌ها تخم‌ها را به ‌صورت متوالی یا گروهی (5 تا 20 تایی) روی ساقه، پیازها، جوانه‌ها، و روی زمین نزدیک گیاهان می‌گذارند. این حشره به مدت 12 تا 30 روز تا 200 عدد تخم می‌گذارد. تخم‌ها سفید و کشیده می‌باشد.

لارو و شفیره مگس جوانه پیاز

لاروهای شیری رنگ، به طول 10 میلی‌متر، سفید و استوانه‌ای به نظر می‌رسند، و در عرض یک هفته از تخم بیرون می‌آیند. لاروها بعد از خروج از تخم به سمت ریشه یا قاعده برگ‌ها می‌روند. لاروهایی که از یک دسته تخم بیرون می‌آیند معمولاً در کنار هم قرار می‌گیرند. و حفره‌های نسبتاً بزرگ در غده پیازها ایجاد و تغذیه می‌کنند. گاهی اوقات بیش از 50 لارو از یک پیاز تغذیه می‌کند، که از تخم‌هایی که توسط ماده‌های مختلف گذاشته شده منشأ می‌گیرند. لاروها به مدت 15 تا 25 روز تغذیه و سه بار پوست اندازی می‌کنند. رشد لاروها در پیازهای بزرگ در یک پیاز و در پیازهای بذری در چندین پیاز ادامه دارد.

مگس جوانه پیاز در عمق 10 تا 20 سانتی متر خاک به شفیره تبدیل می‌شود. مرحله شفیرگی نسل بهار 2-3 هفته طول می‌کشد. شفیره بیضی شکل، به رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای، به طول 5 تا 4 میلی‌متر و از 10 حلقه تشکیل شده. شفیره ماده درشت‌تر از شفیره نر می‌باشد.

حشره بالغ مگس جوانه پیاز

حشرات بالغ مگس جوانه پیاز شبیه مگس معمولی ولی کمی کوچکتر بوده تقریبا 6 میلی متر که خاکستری کم رنگ است و در خاک تخم گذاری می‌کند. مزونوتوم حشرات بالغ سبز براق، پاها مشکی، شکم نرها با نوار طولی تیره کم و بیش مشخص و شکم ماده‌ها بدون نوار، بال ها شفاف.

نحوه خسارت مگس جوانه پیاز

در طبیعت این گونه روی پیازهای وحشی و سایر گیاهان خانواده‌های Liliaceae و Iridaceae زندگی می‌کند. در خاک‌های شنی و لومی خسارت بیشتری می‌زند. پرواز نسل بهاری در فروردین ماه رخ می‌دهد. مگس جوانه پیاز نسل دوم در اواخر خرداد و اوایل تیرماه ظاهر می‌شوند. ماده ها برای تخم گذاری نیاز به تغذیه اضافی از شهد گل‌ها دارند.

شرایط بهینه برای رشد تخم‌ها، دمای 17 تا 22 درجه سانتی‌گراد و رطوبت 75 تا 80 درصد است. دماهای پایین‌تر، برخی از شفیره‌های نسل بهاری را تحریک می‌کند تا وارد دیاپوز زمستانی شوند. خسارت نسل پاییزه بیش از نسل بهاره است، ولی نسل بهاره از بازار پسندی محصول می‌کاهد.

علائم خسارت مگس جوانه پیاز

لاروهای جوان، بافت‌های سوخ پیاز را سوراخ کرده و از فلس‌های ظریف آن تغذیه می‌کنند. مگس‌های ماده پیازهای بزرگتر را به پیازهای جوان و پیازهای خسارت دیده را به پیازهای سالم برای تخم‌ریزی ترجیح می‌دهند، و به همین لحاظ روی پیازهایی که خسارت جزیی دارند تخم‌ریزی می‌کنند. لاروها فلس‌های داخلی پیاز را که محرک بویایی قوی هستند برای تغذیه ترجیح می‌دهند. و تحریک بویایی بیش از تحریک ذائقه‌ای در جلب لاروها موثر می‌باشد.

نسل اول مگس بیشترین خسارت را می‌زند، زیرا رشد لاروها همزمان با شروع رشد پیازها می‌باشد. برگ‌ها در گیاهان آسیب دیده شروع به زرد شدن می‌کنند و پیازها خصوصا در هوای مرطوب به سرعت پوسیده می‌شوند. لاروها در هر سنی به پیاز گیاهان حمله می‌کنند، ولی بیشترین خسارت را در بهار از طریق حمله به پیازهای در حال جوانه‌زنی و گیاهچه‌ها وارد می‌کنند. گیاهچه‌ها در ابتدا کوتاه می‌شوند، سپس زرد می‌شوند و می‌میرند. مگس جوانه پیاز هم از نشاهای جوان و هم پیازهای کامل تغذیه می‌کند. مگس پیاز با سوراخی که در غده پیاز ایجاد می‌کند، سبب ورود موجودات زنده مانند قارچ‌های Botrytis و باکتری Erwinia که موجب پوسیدگی پیاز می‌گردند، می‌شود.

راه های مبارزه با مگس جوانه پیاز

استفاده از طعمه و تله

در بهار هنگام ظهور و فعالیت مگس‌ها در ظرف‌هایی به نسبت 1 به 2 ملاس چغندرقند و آب بریزید. این آب باید محتوی 2.5 تا 5 در هزار آرسنیات سدیم باشد. طعمه مسموم باعث جلب مگس‌ها و مرگ آن‌ها می‌شود. همچنین می‌توان در بین ردیف‌های کشت پیاز و در برخی از قسمت‌های کرت به عنوان تله مقداری غده پیاز بدرد نخور برای تخم‌گذاری حشره قرار داد. و سپس آن‌هایی که آلوده به لارو آفت است را جمع آوری و منهدم کرد.

استفاده از سموم شیمیایی در مبارزه با مگس جوانه پیاز

به دلیل توانایی Delia antiqua (Meigen) در ایجاد مقاومت در برابر برخی حشره‌کش‌ ها، در استفاده از سموم شیمیایی با مشورت کارشناسان گیاهپزشکی انجام شود، و سمومی که علیه این آفت موثر می‌باشد شامل: سموم کلرپیریفوس، کاراته، افوریا، دیمتوات و …

سایر روش‌های مبارزه بامگس جوانه پیاز

• ایجاد تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان
• کشت زود هنگام سبب می‌شود تا قبل از اینکه شفیره‌ها تبدیل به حشره کامل شده و از خاک بیرون آمده غده‌های پیاز رشد بیشتری داشته باشند.
• حذف یا انهدام گیاهان آلوده به لارو مگس جوانه پیاز
• ضدعفونی بذر قبل از کاشت با سموم حشره کش
• شخم پاییزه زمین برای از بین بردن شفیره‌های زمستانگذران آفت
• عدم کشت در زمین‌های مجاور مزارعی که سال قبل پیاز در آن‌ها کشت شده
• جدا کردن غده‌های پیاز آلوده و خارج و انهدام کردن آن‌ها از انبار

کنترل بیولوژیکی

در روزهایی که میزان بارندگی بالا باشد و هوا نیز گرم است، یک نوع قارچ به نام Tarychium  hylemiae وجود دارد که روی بال‌های مگس رشد نموده و سبب مرگ مگس‌های پیاز می‌شود.