کود و سم را مخلوط کنیم؟

اختلاط ترکیبات شیمیایی

به مخلوط کردن دو یا چند کود یا سم با هم و پاشش ترکیب حاصل روی گیاه هدف عمدتا با هدف کاهش هزینه سمپاشی و صرفه جویی در وقت، اختلاط می گویند. معمولا در شرایطی که چند بیماری و یا چند آفت همزمان در مزرعه یا باغ وجود داشته باشند، اختلاط برای کشاورز صرفه اقتصادی دارد. بایستی توجه داشت که اختلاط مواد شیمیایی باید با احتیاط انجام شود زیرا علاوه بر اینکه احتمال رسوب ترکیب حاصل در تانک وجود دارد، ممکن است به طور کلی کارایی یکی یا هر دو ماده کم شود.

نکاتی که باید قبل از اختلاط بدانیم

قبل از اختلاط سموم یا کودها بایستی به دقت برچسب محصول را مطالعه نمائید. به میزان اسیدیته (pH) محلول نیز توجه شود زیرا در برخی مواقع دیده میشود که پس از اختلاط میزان اسیدیته کاهش یا افزایش می یابد و برای حل این مشکل بایستی از بافر استفاده نمود. به طور کلی ترکیباتی که دارای اسیدیته بالا هستند با ترکیباتی با اسیدیته پایین را نباید مخلوط کرد. توجه به فرمولاسیون محصول نیز بسیار حائز اهمیت است. در ادامه توضیح خواهیم داد که امکان اختلاط برخی از فرمولاسیون ها وجود ندارد. در نهایت بایستی توجه داشته باشید که پس از اختلاط ترکیبات سازگار با یکدیگر بهتر ست محلول حاصل را در کمترین فاصله زمانی مورد استفاده قرار داد تا از کیفیت محلول کاسته نشود.

اختلاط در مخزن سمپاش چه اهدافی را دنبال میکند؟

دلیل اصلی اختلاط ترکیبات سم یا کود، اجرای راحت سمپاشی و یا محلولپاشی است. در مواقعی که چندین آفت محصول را مورد حمله قرار می دهند، برای گسترده کردن کنترل آفات هدف مخلوط کردن انجام میشود. همچنین نیاز به مصرف همزمان کودها با محرک ها و تنظیم کننده های رشد، انجام اختلاط را ضروری میکند. برای برخی از آفات و بیماریهای خاص نیز اختلاط چند سم منجر به تاثیرگذاری بیشتر و کنترل بهتر می گردد. در مواردی که ترکیبات اختلاط یافته دارای روش تاثیر چندگانه هستند، احتمال مقاومت به سموم نیز کاهش می یابد.

اثرات اختلاط ترکیبات شیمیایی

به طورکلی اختلاط سموم یا کودها با یکدیگر دارای 4 نوع اثر به شرح زیر می باشد:

1. هم افزایی (Synergistic): واکنش هم افزایی واکنشی است که در آن دو آفت کش یا یک آفت کش با ماده دیگر در مخزن ترکیب شوند که واکنش بیشتری نسبت به اثرات هر ماده به طور جداگانه ایجاد می کند. این می تواند یک مزیت باشد زیرا میزان کمتری آفت کش نسبت به زمانی که این دو ماده شیمیایی به طور جداگانه استفاده می شوند مورد نیاز است و بنابراین مقادیر کمتری از آفت کش ها وارد محیط می شوند. اثر سینرژیتی مفید است چون منجر به کنترل بهتر آفات یا بیماریها می گردد. یک مثال معمول از پاسخ هم افزایی زمانی رخ می دهد که پیپرونیل بوتاکسید با حشره کش های پیرتروم مخلوط شود.
2. تقویت (Enhancement): این پاسخ شبیه به هم افزایی است، با این تفاوت که شامل مخلوط کردن یک آفت کش با برخی از انواع افزودنی ها (ادجونت ها) است. ادجوانت ها اساساً مانند مواد بی اثری هستند که توسط سازنده اضافه می شوند: آنها استفاده از محصول را آسان تر و مؤثرتر می کنند. نمونه هایی از ادجوانت های رایج شامل فرمولاسیون های مختلف سورفکتانت ها و روغن های گیاهی است. در بسیاری از برچسب‌های علف‌کش به طور معمول به کاربر توصیه می‌کنند که برای به حداکثر رساندن کنترل علف‌های هرز، یک ماده ادجونت که معمولاً کنسانتره روغن گیاهی یا سورفکتانت است به ترکیب اضافه کند.
3. آنتاگونیستی (Antagonist): زمانیکه اختلاط دو سم یا دو کود به صورت همزمان در یک مخزن منجر به کاهش اثرات استفاده از هرکدام به صورت جداگانه میشود، گفته میشود که اثر آنتاگونیستی ایجاد شده است. این اثر نامطلوب است زیرا منجر به کاهش کنترل آفات یا کاهش جذب عناصر در گیاه میشود و در برخی مواقع نیز گیاهسوزی (Phytotoxicity) حاصل می گردد. یکی از مثال ها شامل اختلاط برخی از علف کش های پس رویشی باریک برگ و پهن برگ است. آسیب به محصول به دلیل مخلوط علف کش ها و خانواده های حشره کش خاص، به ویژه حشره کش های کاربامات و ارگانوفسفره، نیز یکی دیگر از نمونه های آنتاگونیستی است.
4. افزایشی (Additive): در این حالت اختلاط دو کود و یا دو سم در مخزن و سپس محلولپاشی یا سمپاشی آن بر گیاهان منجر به کاهش یا افزایش اثر هریک از ترکیبات نشود و به گونه ای باشد که انگار ترکیبات به صورت جداگانه مصرف شده اند.

ناسازگاری (Incompatibility) در اختلاط

در اختلاط ترکیبات شیمیایی موضوع ناسازگاری بسیار حائز اهمیت است. ناسازگاری زمانی رخ می دهد که اختلاط  دو یا چند ترکیب موجب ایجاد عوارض نامطلوب شود. به طور مثال سم با فرمولاسیون EC  را نباید با  سمی که دارای فرمولاسیون WP مخلوط کرد. همچنین آفتکش های دارای فرمولاسیون EC را نباید با قارچکش ها یا علف کش ها ترکیب کرد. ترکیب کود سولفات آهن با علف کش های فنوکسی مثل تو فور دی منجر به مسدود شدن نازل های سم پاش و شلنگ ها میگردد.

اختلاط اغلب کود ها با سموم امکان پذیر نیست. کودهایی با چگالی بالا را نمیتوان با سموم آفت کش ترکیب کرد. به طورکلی بهتر است محلول حاصل از اختلاط را ابتدا در یک سطح کم و روی چند گیاه آزمایش کرد و سپس اگر حداکثر تا 3 روز علامتی از ناسازگاری دیده نشد، در سطح وسیع مورد استفاده قرار داد. کودهایی که درصد بالایی از عنصر مس یا کلسیم دارند را بایستی به تنهایی محلولپاشی نمود. اختلاط کودهای حاوی هیومیک اسید با کودهای پتاسیمی توصیه نمیشود و میتواند منجر به ناسازگاری شود.

اختلاط با توجه به سیکل زندگی آفات

در اختلاط سموم یا اختلاط ترکیبات شیمیایی علاوه بر اهمیت سازگاری فیزیکی و شیمیایی، توجه به سیکل زندگی آفات و بیماریها و مرحله حساس و ضربه پذیر آنها نیز اهمیت دارد. به طور مثال برای کنترل سنک و زجره از سم فنیتروتیون در اوایل فصل رشد استفاده میشود. برای کنترل پسیل پسته نیز از سم کنسالت در اواسط بهار استفاده میگردد. لذا اختلاط فنیتروتیون و کنسالت به دلیل عدم همزمانی سیکل زندگی آفات هدف، صرفا منجر به هدر دادن هزینه، وقت و انرژی میشود.

اختلاط با توجه به مکانیسم عمل سموم

در رابطه با اختلاط علف کش ها نیز خطر گیاهسوزی (Phytotoxicity) وجود دارد. علف کش گلیفوسیت (رانداپ) و پاراکوات دارای مکانیزم عمل متفاوت هستند و نمیتوان آنها را باهم ترکیب کرد زیرا اختلاط این دو منجر به کاهش اثرگذاری هر یک میشود.

قوانین اختلاط عناصر غذایی

اختلاط ترکیبات شیمیایی برخی از عناصر غذایی منجر به ایجاد رسوب شده و توسط گیاه جذب نشده و در سیستم های آبیاری گرفتگی ایجاد میکنند. به طور مثال اختلاط کودهای کلسیمی با فسفات و سولفات به هیچ وجه توصیه نمیشود. جدول 1 امکان اختلاط عناصر غذایی مختلف را نشان میدهد. ترکیبات غیرقابل اختلاط با رنگ قرمز و ترکیبات قابل اختلاط با رنگ سبز نمایش داده شده است. برخی عناصر قابل اختلاط هستند اما بایستی فورا پس از تهیه محلول مصرف شود که به رنگ زرد در جدول نشان داده شده است.