ویروس سرجمک یا پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

معرفی ویروس سرجمک

بیماری ویروس سرجمک یا پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی یکی از زیان‌بارترین بیماری‌هایی است که بوته‌های گوجه فرنگی را درگیر می‌کند. ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی با نام انگلیسی Tomato Yellow Leaf Curl Disease (TYLCD) از اعضای جنس بگوموویروس‌ها (Begomovirus) و از تیره ویروس‌های دوقلو (Geminiviridae) است. این بیماری را به اسامی تی وای (TY)، سرجمک، موج، برگ قاشقی و زردک نیز می‌شناسند.

نحوه انتقال بیماری ویروس سرجمک یا پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

ویروس سرجمک یا پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی بذرزاد نیست و تنها عامل انتقال آلودگی حشره می‌باشد. ویروس سرجمک دارای میزبان واسط بوده و منحصراً توسط سفید بالک یا مگس سفید با نام علمی Bemisia tabaci انتقال می‌یابد. سفید بالک‌های آلوده به ویروس سرجمک با قرار گرفتن در زیر برگ‌ها و تغذیه از شیره گیاهی سبب انتقال بیماری می‌شوند. عمده آلودگی توسط حشرات بالغ اتفاق می‌افتد. اما پوره‌های سن دو و سه هم توانایی انتقال ویروس سرجمک را دارند. زمانی که میزبان گیاهی وجود نداشته باشد، ویروس TYLCD می‌تواند بین حشرات نر و ماده منتقل شود و در بدن آن‌ها باقی بماند.

دامنه میزبانی ویروس سرجمک گسترده بوده و 12 تیره و 30 گونه گیاهی را در بر می‌گیرد. برخی گیاهان وحشی، زینتی، سبزیجات و همچنین گونه‌هایی از علف‌های هرز میزبان ویروس TYLCD هستند. به طوری که در گیاهانی نظیر لوبیا، داتوره، پنیرک، اطلسی و… نیز ایجاد بیماری بدون علامت می‌کند. اما گوجه فرنگی میزبان اولیه آن بوده و بوته‌های آلوده دارای علائم می‌باشد. ویروس TYLCD در استان‌های جیرفت، کرمان در مزارع فلفل و در استان هرمزگان در مزارع خیار، هویج و یونجه گزارش شده است. ویروس سرجمک TY یکی از عوامل اصلی کاهش تناژ گوجه فرنگی در بسیاری استان‌های کشور از قبیل بوشهر، خوزستان، کرمان، مرکزی، یزد، گلستان، مازندران، اصفهان، تهران و خراسان رضوی می‌باشد.

علائم بیماری ویروسی سرجمک

• بوته‌های آلوده به بیماری، کوتوله و رنگ پریده هستند.
• برگ‌ها ریز و از حاشیه به سمت داخل چروکیده می‌شوند.
• پهنک برگ‌ها در نواحی بین رگبرگ‌ها و لبه برگ‌ها به زرد یا سبز روشن مایل به سفید تغییر رنگ می‌دهند.
• معمولا گل‌ها قبل از موعد ریزش می‌کنند بنابراین در این بوته‌ها شاهد عدم تشکیل میوه یا تعداد میوه بسیار کم و بی کیفیت خواهیم بود.
• سایز میوه‌ها بسیار کوچک بوده و پوست آن‌ها دارای لکه‌های متعدد می‌باشد. بدشکلی میوه نیز دیده می‌شود.

روش‌های پیشگیری

1. استفاده از ارقام مقاوم یا متحمل
2. تولید نشاء در گلخانه‌های حفاظت شده
3. استفاده از نشاء سالم
4. مبارزه به موقع با حشره ناقل (سفید بالک)
5. استفاده از توری با مش 50
6. استفاده از چسب زرد در گلخانه‌ها و مزارع
7. تنظیم تاریخ کشت
8. اجتناب از کشت جدید در مجاورت کشت قدیمی تر
9. تعیین تاریخ کشت مناسب
10. کشت ذرت در اطراف مزارع گوجه فرنگی تا حدودی در کنترل جمعیت سفید بالک‌ها مؤثر است.
11. کنترل و حذف علف‌های هرز
12. استفاده از سموم کشاورزی مؤثر جهت کنترل سفید بالک (افوریا، کلرپیریفوس، ابرون، پروتئوس، استارکل، آدمیرال، اویسکت و …)
13. کنترل بیولوژبک توسط حشرات شکارگری چون بالتوری سبز، کفشدوزک هفت نقطه‌ای، سوسک (کفشدوزک سیاه) Delphastus pusillus، سن‌های شکارگر، زنبورهای ماده گونه Encarsia Formosa (هر زنبور ماده در شرایط ایده‌آل می‌تواند 100 عدد پوره سفید بالک را پارازیت کند.)، شبگزهای گل از تیره Anthocoridae قارچ بیمارگر Verticillium pusillus بخصوص در شرایط رطوبت بالای گلخانه

روش‌های مبارزه با ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

بعد از رعایت عوامل پیشگیری مبارزه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. تنها مبارزه شیمایی در این بیماری، مبارزه علیه آفت سفید بالک است. از آنجایی که برای مبارزه با بیماری‌های ویروسی دارو و سمومی وجود ندارد، تقویت بوته‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین باید به منظور حفظ بوته‌ها، آن‌ها را توسط کودهایی مانند بیورادیکانت، مونوفسفات پتاسیم، فسفیمکس، سویل بوستر، جلبک دریایی، ریزمغذی‌ها و … تقویت کرد. همچنین باید با استفاده از کودهایی مانند هیومیک اسید و اَگری اِم مواد آلی خاک را افزایش داد.

برای اطلاعات بیشتر در مورد آفت سفید بالک و روش‌های مبارزه با آن می‌توانید مقاله آفت سفید بالک یا مگس سفید و موثرترین روش مبارزه با آن را بخوانید. همچنین مقاله آفات و بیمارهای گوجه فرنگی – روش‌های پیشگیری و کنترل و درمان را نیز ببینید در این مقاله انواع آفات و بیماری‌های گوجه فرنگی و روش‌های مبارزه با آن‌ها را شرح داده‌ایم.