انواع کود حیوانی، روش، زمان و میزان مصرف

انواع کود حیوانی شامل فضولات حیوانات خصوصا گوسفند، گاو، اسب، مرغ، دیگر پرندگان و حتی فضولات انسان است. این کود مقادیر زیادی از مواد آلی و غذایی که برای بافت خاک و رشد گیاهان مفید است را در ترکیب خود دارد و در طول تاریخ همیشه مورد توجه کشاورزان بوده است. در دوران گذشته هر جایی که فضولات حیوانات روی زمین ریخته شده بود؛ گیاه رشد بهتری داشت و دیدن همین مسئله باعث شد تا کشاورزان به اهمیت انواع کود حیوانی پی ببرند و از آن در کشاورزی استفاده کنند.

انواع کود حیوانی

عمده‌ترین انواع کود حیوانی که در کشاورزی استفاده می‌شوند؛ کودهای گاو، گوسفند، مرغ و اسب هستند.

کود مرغی

مرغ از مواد غذایی مختلفی تغذیه می‌کند و عموما همه چیز خوار است، به همین دلیل کود مرغی سرشار از نیتروژن است. این نوع کود به دلیل نیتروژن بالا، باید هنگام استفاده به خوبی فرآوری شده باشد و میزان مصرف آن نیز رعایت شود. کود مرغی میزان فسفر بالاتری نسبت به بقیه کودهای حیوانی دارد.

در این کود عناصر غذایی به سرعت جذب گیاه می‌شود. میزان مصرف کود مرغی باید به مقدار کم و با احتیاط صورت گیرد، اگر زیاد مصرف شود ممکن است سوختگی گیاه اتفاق بیفتد و بهتر است برای جلوگیری از خسارت با سایر کودها مخلوط شود.

کود گوسفند

اندازه ذرات در کود گوسفندی کوچکتر است و این کود در فرایند کمپوست سازی سریعتر تجزیه می‌شود و استفاده از آن راحت‌تر است. از نظر سرعت جذب مواد غذایی برای گیاه، کود گوسفندی در حد متوسطی قرار دارد.

کود گاوی

عناصر غذایی در کود گاوی نسبت به انواع کود حیوانی کمتر است. علف‌هایی که گاو تغذیه می‌کند در سیستم گوارشی‌اش به خوبی هضم می‌شود؛ به همین دلیل در کود گاوی بذر علف هرز کمتری نسبت به سایر کودهای حیوانی وجود دارد. به دلیل نوع تغذیه گاو، کود گاوی زمان بیشتری برای تجزیه نسبت به سایر کودها نیاز دارد؛ به همین دلیل در این کود سرعت جذب مواد غذایی برای گیاه به نسبت کندتر است.

کود اسب

با توجه به دستگاه گوارش اسب و تغذیه زیاد و متنوع آن از علف‌های هرز مختلف، کود اسبی بذر علف هرز زیادی دارد. کود اسب به دلیل گرمای زیاد زود تخمیر می‌شود.

کود اسب بهتر است یا کود گاوی؟

انتخاب کود مناسب با توجه به معیارهای مختلفی مثل نوع کشت و ویژگی‌های خاک انجام می‌شود. برای اینکه بدانید کود اسب بهتر است یا کود گاوی، در ادامه به مقایسه این دو نوع کود میپردازیم.

کود گاوی رطوبت بالایی دارد. این کود مخلوطی از کاه است بنابراین به آرامی تجزیه می‌شود و حرارت آن به سرعت بالا نمی‌رود. به همین دلیل به کود گاوی کود سرد می‌گویند. کود اسبی در مقایسه با کود گاوی خشک‌تر است. این کود به سرعت تجزیه می‌شود و دمای آن سریعا بالا می‌رود. بنابراین به کود اسبی، کود گرم هم می‌گویند. همین ویژگی سبب شده تا کشاورزان کود اسبی را در زمین‌های سرد و مرطوب مورد استفاده قرار دهند. چون کود اسبی خیلی زود تجزیه می‌شود، مواد مغذی آن نیز سریع‌تر توسط گیاهان جذب می‌شود. کود اسبی همچنین از ازت بالایی تشکیل شده و اسیدی است. بنابراین برای اصلاح خاک‌های سنگین می‌توان از آن استفاده کرد.

کود گاوی بذر علف هرز کمتری به نسبت کود اسبی دارد چون سیستم گوارش گاو قوی بوده و به خوبی غذا را هضم می‌کند. بنابراین بدانید که در صورت استفاده از کود اسبی، علف‌های هرز زیادی در زمین شما رشد می‌کنند. کود اسبی برای صیفی جات (مثل خیار و کدو)، گیاهان گلدار و گیاهان غده ای (مثل سیب زمینی و چقندر) و همچنین سبزی‌هایی که رشد سریع و طول عمر کوتاهی دارند استفاده می شود. برای کاشت چمن و پوشش لایه رویی زمین نیز از این نوع کود استفاده می‌شود.

استفاد از کود حیوانی چه مزایایی دارد؟

• اصلاح بافت خاک
• افزایش تبادل اکسیژن در خاک
• حفظ رطوبت خاک
• تامین عناصر غذایی برای گیاه
• از بین بردن شوری خاک
• کمک به توسعه ریشه
• ارگانیک و سالم بودن کود
• افزایش فعالیت جانداران ریز در خاک
• سازگار با محیط زیست
• کاهش رواناب و عدم شسته شدن مواد غذایی از خاک
• کاهش مصرف سموم شیمیایی

چه زمانی از کود حیوانی استفاده کنیم؟

انواع کود حیوانی برای باغات را در زمستان و قبل از بیدار شدن درختان از خواب زمستانه، به صورت چالکود و ترکیب با کودهای گرانوله مصرف کنید. توجه کنید که کود حیوانی باید کاملا پوسیده شده و به صورت چالکود در قسمت سایه انداز درختان استفاده شود. بهترین زمان استفاده از انواع کود حیوانی در کشت‌های زراعی و صیفی‌جات و همچنین در گلخانه‌ها، هنگام آماده سازی بستر کشت؛ قبل از انتقال نشا یا کشت بذر و در ترکیب با کودهای مورد نیاز است.

اگر برخی نیازهای غذایی درختان در فصل پاییز و زمستان که به خواب می‌روند تامین شود؛ مقاومت آن‌ها افزایش پیدا کرده و در بهار رشد و ثمردهی بهتری خواهند داشت. یکی از روش‌های مفید تامین عناصر غذایی برای درختان، چالکود زمستانه در باغات است. کودهایی که در چالکود استفاده می‌شوند در طول فصل و به تدریج، عناصر غذایی را آزاد کرده و در دسترس ریشه قرار می‌دهند. توجه کنید که بهترین زمان کوددهی به درختان در پاییز و زمستان قبل از غالب شدن جمعیت موجودات مضر است.

مقدار مصرف کود حیوانی برای هر درخت

انواع کود حیوانی جزو کودهای آلی به حساب می‌آیند. استفاده از انواع کود حیوانی از دیرباز در بین کشاورزان مرسوم بوده و بهبود کیفیت و کمیت کشت آن‌ها را به دنبال داشته است. کود حیوانی باعث افزایش میزان ماده آلی خاک می‌شود. با مصرف کود حیوانی در خاک‌هایی که ماده آلی خاک پایین است، می‌توان میزان آن را افزایش داد. اصولا برای تعیین مقدار کود حیوانی مورد نیاز، باید به عواملی چون بافت خاک، میزان ماده آلی خاک، نوع گیاه، سن درخت و حتی میزان بارندگی توجه کرد.

به طور مثال خاک‌هایی که دارای بافت سنگین هستند نسبت به خاک‌هایی با بافت سبک، به کود حیوانی بیشتری نیاز دارند. یا در مناطقی که بارش باران بیشتر است مصرف کود دامی نیز بیشتر است. همچنین هر چه سن درختان و تراکم کشت بیشتر باشد؛ کود حیوانی بیشتری نیاز است. اما به صورت تقریبی برای هر درخت بسته به سن درخت، تقریبا بین 5 تا 10 کیلوگرم کود حیوانی در چالکود توصیه می‌شود.

نحوه چالکود کود حیوانی

یکی از روش‌های مفید تامین عناصر غذایی برای درختان، چالکود زمستانه در باغات است. کودهایی که در چالکود استفاده می‌شوند در طول فصل و به تدریج، عناصر غذایی را آزاد کرده و در دسترس ریشه قرار می‌دهند. برای چالکود کردن، در اطراف درختان و در قسمت سایه انداز آن‌ها، 2 تا 5 عدد گودال به ابعاد 40 در 50 سانتیمتر حفر کرده و در آن‌ها کودهای دامی کاملا پوسیده در ترکیب با کودهای شیمیایی بریزید و سپس روی گودال‌ها را با خاک پر کنید.

توصیه می‌کنیم در باغ‌های پرتراکم به جای چالکود، از کانال کود استفاده کنید؛ چاله‌ها باید در مسیر آبیاری احداث شوند. بهتر است هر 3 سال یکبار عمل چالکود و استفاده از کودهای دامی پوسیده شده تکرار شود.

مخلوط کود حیوانی و شیمیایی

انواع کود حیوانی به عنوان یک کود آلی، اساسا به هدف اصلاح بافت خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در انواع کودهای حیوانی، میزان متفاوتی از عناصر غذایی وجود دارد. اما این نوع کودها صد درصد تامین کننده مواد مغذی برای رشد و باردهی گیاهان نیستند. لذا با توجه به نوع خاک و کمبود عناصر غذایی، توصیه می‌شود که از کودهای شیمیایی در ترکیب با کودهای حیوانی استفاده کنید. کود شیمیایی را به میزان مناسب و با نظر کارشناس گیاهپزشکی، در ترکیب با کودهای حیوانی در بستر کشت یا به صورت چالکود در قسمت سایه انداز گیاه مورد استفاده قرار دهید.

کود حیوانی بهتر است یا کود شیمیایی

اصولا کودهای حیوانی و کودهای شیمیایی قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. چون هرکدام از این کودها در زمان خاصی برای خاک و گیاه مورد نیاز اند. در خاک‌هایی با بافت سنگین یا بافت خیلی سبک یا خاک‌های کهنه، باید حتما از کودهای حیوانی استفاده شود. در کشت‌های ارگانیک نیز استفاده از کودهای آلی مانند انواع کود حیوانی مهم است. برخی مواقع که خاک، فقیر از عناصر غذایی است؛ در طول فصل کشت گیاه نیاز به تغذیه توسط کودهای شیمیایی دارد. به صورت کلی مصرف کودهای دامی و کودهای شیمیایی، پروسه‌ای جدا از هم دارند و هر کدام از کودها عملکرد جداگانه‌ای برای رشد و باردهی گیاهان دارند.

مصرف کود حیوانی چه مضراتی دارد؟

کودهای حیوانی که در بستر کشت یا چالکود درختان استفاده می‌شوند در صورتی که پوسیده نباشند مضراتی در پی دارد که شامل افزایش بیماری‌های گیاهی، افزایش تخم حشرات و آفات، انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و دام، افزایش علف‌های هرز، ایجاد بوی نامطبوع در محیط، افزایش شوری خاک، کاهش ازت خاک و افزایش مصرف سموم شیمیایی می‌شود.

آیا کود حیوانی برای آب شور و خاک شور مناسب است؟

کودهای حیوانی زمانی که کاملا پوسیده می‌شوند برای اصلاح بافت خاک بسیار موثر هستند. این کودها برای تمامی انواع خاک‌ها خصوصا خاک شور جهت تجزیه عنصر سدیم و دور کردن این عنصر از کنار ریشه مناسب هستند. انواع کود حیوانی پوسیده شده زمانی که با خاک بستر کشت ترکیب می‌شوند باعث پوک شدن و سبک شدن و بازشدن بافت شور و سنگین خاک از همدیگر می‌شوند و به همین دلیل در کاهش شوری خاک موثرند.

کود حیوانی از چه عناصری تشکیل شده است؟

کود حیوانات مختلف با توجه به نوع تغذیه آن‌ها، از عناصر غذایی متفاوتی تشکیل شده است. اما به صورت کلی کودهای مرغی درصد عناصر غذایی بیشتری نسبت به سایر کودهای حیوانی دارند و بعد از آن کود گوسفندی در رتبه دوم عناصر غذایی قرار دارد.

جدول عناصر غذایی کودهای حیوانی منبع: مقاله وان اسلایک، 1932 (Source: Data from van Slyke, 1932)

کود حیوانی برای گیاهان آپارتمانی

گیاهان آپارتمانی برای رشد بهتر و شاداب بودن به کودهای آلی مانند انواع کود حیوانی نیاز دارند. کودهای حیوانی، ارگانیک و غنی از مواد مغذی هستند و یک افزودنی ارزشمند برای گیاهان آپارتمانی محسوب می‌شوند. انواع کودهای حیوانی را می‌توان در خاک گلدان‌های آپارتمانی استفاده کرد، ولی ایده آل ترین آن‌ها، کود مرغی است. کود مرغی ازت بالایی دارد و کمک زیادی به رشد گیاه می‌کند. در مصرف کودهای حیوانی برای گیاهان آپارتمانی باید چند نکته را رعایت کنید:

• حتما از کود حیوانی پوسیده شده استفاده کنید.
• نمی‌توان کل گلدان را با کود حیوانی پر کرد، باید در میزان مصرف آن دقت کنید.
• کودهای حیوانی را در ترکیب با کودهای کمپوست یا مخلوط با خاک گلدان استفاده کنید.

کود حیوانی برای سبزیجات

سبزیجات نیاز به مواد غذایی زیادی برای رشد دارند. بستر کشت سبزیجات باید دارای خاک نرم، سبک و همچنین منافذ زیادی باشد. استفاده از کودهای حیوانی در بستر کشت سبزیجات، برای رشد و برگ دهی بهتر آن‌ها بسیار مهم است. مصرف انواع کود حیوانی پوسیده شده در بستر کشت سبزیجات مزایای زیادی دارد که شامل: حاصلخیزی خاک، سبک شدن بافت خاک، حفظ رطوبت خاک، تامین عناصر غذایی برای گیاهان، برداشت محصولات ارگانیک و حفظ میکروارگانیسم‌های خاک است.

از انواع کودهای حیوانی می‌توان در بستر کشت سبزیجات استفاده کرد. کودهای حیوانی کاملا پوسیده شده به راحتی قابل دسترس‌اند و نسبت به کودهای شیمیایی نیز به صرفه‌تر هستند. در بستر کشت سبزیجات، بسته به نوع بافت خاک می‌توان بین 5 تا 10 کیلوگرم کود حیوانی در هر متر مربع استفاده کرد. در مصرف کودهای حیوانی در سبزیجات چند نکته را حتما رعایت کنید:

• حتما از کودهای کاملا پوسیده شده استفاده کنید.
• کودهای حیوانی را با خاک مخلوط کنید و روی سطح خاک رها نکنید، کود باید در دسترس ریشه قرار بگیرد.
• در میزان مصرف کودهای حیوانی دقت کنید؛ به طور مثال کودهای مرغی به دلیل عناصر غذایی زیادی که دارند باید به میزان کمتری نسبت به انواع کود حیوانی مصرف شوند.

نحوه پوساندن یا فرآوری کودهای حیوانی

برای پوساندن انواع کود حیوانی در مزرعه روش‌های زیادی وجود دارد. یکی از این روش‌ها، روش بنگلور است که به شرح زیر می‌باشد.

1. به ازا هر تن کود حیوانی، 25 تا 30 کیلوگرم کود اوره به توده اضافه کرده و مخلوط کنید. (میانگین کربن نسبت به ازت در کود حیوانی خیلی بالاست و لازم است تا از کود برای فعالیت باکتری‌ها تامین شود.)
2. به دلیل خشک بودن توده کودهای حیوانی باید رطوبت کافی برای تجزیه میکروب‌ها و باکتری‌ها تامین کنید. رطوبت کافی مانع بالا رفتن دمای توده می‌شود و از سوخته شدن کود جلوگیری می‌کند.
3. توده کودی که مراحل بالا روی آن انجام شده است را به صورت لایه لایه در مکانی که از قبل آماده کرده‌اید بریزید.
4. روی توده کود را با لایه نازکی از خاک یا ماسه بادی بپوشانید و توده را به مدت دو هفته به حال خود رها کنید.
5. بعد از مدت دو هفته، لایه روی توده کود را بردارید و با بیل مکانیکی یا تراکتور، توده کود را کاملا بهم بزنید. اگر توده رطوبت کافی ندارد، مجددا با سمپاش روی آن آب اضافه کنید. و دو روز بعد از آن که توده کاملا هوا خورد، با لایه نازکی از ماسه بادی بپوشانید.
6. بعد از حدود دو هفته توده کود کاملا پوسیده شده و آماده مصرف در باغ یا مزرعه است.
7. در صورت نیاز می‌توان در حین پوساندن کود به آن، گوگرد یا باکتری تیوباسیلوس یا میکروارگانیسم‌های موثر مانند کود (EM) اضافه کرد.
8. بهتر است در زمان پوساندن توده کود کاه و کلش یا بقایای گیاهی هم اضافه شود.
9. برای استفاده از کودهای دامی در باغ یا مزرعه می‌توان انواع کودهای دامی را با هم مخلوط کرد و در یک مکان پوساند.

ورمی کمپوست چیست؟

ورمی کمپوست از فضولات و ضایعات نوعی کرم قرمز خاکی تولید می‌شود. این کرم‌ها ضایعات، مواد زائد مثل زباله‌ها و باقی مانده گیاهان را به خاک و کود غنی تبدیل‌ می‌‌کنند. ورمی کمپوست برای گیاهان بسیار مفید است. ورمی کمپوست مانند کودهای حیوانی از کودهای آلی به حساب می‌آید که به گردش اکسیژن در خاک کمک شایانی می‌کند. این کود نه تنها از نظر مواد مغذی غنی است، بلکه به دلیل حفظ میکروارگانیسم‌هایی که خاک سالم را ایجاد می‌‌کنند نیز اهمیت دارد.