کرم گلوگاه انار-آشنایی با آفت و روشهای کنترل و مقابله

کرم گلوگاه انار یا شب پره خرنوب با نام علمی Spectrobates (=Ectomyelois) ceratoniae (zeller, 1839) اولین و اصلی ترین آفت درختان انار می‌باشد. این آفت از تیره پروانه سانان (Lepidoptera or Pyralidae) بوده و با نام شب پره خرنوب نیز شناخته می‌شود.

میزبان‌های کرم گلوگاه انار

شب‌پره خرنوب علاوه بر درخت انار آفت درختان خرما، سیب، به، اَنجیر، پسته، بادام و مرکبات نیز می‌باشد. در هر میوه ممکن است 1 الی 4 لارو وجود داشته باشد. اما در صورت طغیان آفت و عدم کنترل ممکن است در هر میوه تا 10 الی 11 لارو نیز دیده شود.

شناسایی کرم گلوگاه انار یا شب پره خرنوب

برای توصیف ویژگی‌های فنوتیپی آن باید گفت: پروانه‌ای با بدن و بال‌های خاکستری رنگ به طول 9 الی 12 میلی‌متر است. بال‌های جلویی این شب‌پره خاکستری با رگه‌های قهوه‌ای تیره مواج و بال‌های عقبی سفید با خطوط قهوه‌ای روشن است. تخم‌های آن‌ها نیز بیضی شکل و به طول 0.75 میلی‌متر بوده که ابتدا به رنگ زرد کمرنگ و سپس به تدریج متمایل به صورتی یا نارنجی می‌شوند. لاروها کرم گلوگاه انار تا صورتی رنگ با خالهای تیره در طول بدن و سر قهوه‌ای هستند.

نحوه فعالیت کرم گلوگاه انار

لارو این کرم گلوگاه انار به مدت 20 الی 25 روز از میوه‌های انار تغذیه کرده و قادرند تا حدود 20 میلی‌متر رشد کنند. سپس وارد دوره شفیرگی می‌شوند و آن دوره را نیز 6 الی 8 روزه سپری می‌کنند و به پروانه بالغ تبدیل می‌شوند. این آفت قادر به تولید 4 الی 5 نسل در سال است. حشرات بالغ 5 الی 10 روز زنده می‌مانند. هر حشره ماده بالغ میتواند در طول دوره زندگی خود حدود 200 عدد تخم بگذارد که تعداد آن در هر بار تخم ریزی 20 تا 25 عدد می‌باشد.

زمستان گذرانی

زمستان گذارنی آن‌ها به صورت سنین مختلف لاروی درون میوه‌های باقی‌مانده سر درخت و میوه‌های ریخته شده در پای درخت انار یا درون میوه‌های میزبان‌های دیگر مانند انجیر و سیب مانده در باغات به سر می‌برند.

خسارت‌زایی آفت کرم گلوگاه انار

جمعیت این آفت در ماه‌های اردیبهشت – خرداد و شهریور – مهر افزایش پیدا می‌کند و از انار به عنوان میزبان واسط استفاده می‌کند. کرم گلوگاه انار بسیار زیان‌بار است. این کرم گلوگاه انار می‌تواند از 5 تا 80 درصد میوه‌های یک باغ را آلوده کند. به دلیل سفتی پوسته انار امکان تخم گذاری از روی پوسته میوه وجود ندارد. بنابراین حشره ماده بالغ، بعد از جفت گیری در بخش تاج انار (میان پرچم‌های گل) یا در شکاف میوه تخم‌ریزی می‌کند. در میوه‌های دیگر نیز تخم گذاری در قسمت پرچم گل در ابتدای تشکیل میوه انجام می‌شود.

هر حشره ماده حدود 25 عدد تخم می‌گذارد. لاروها بعد از گذشت 10 روز تفریخ می‌شوند و شروع به تغذیه و خسارتزایی می‌کنند. نحوه خسارت‌زایی کرم گلوگاه انار اینگونه است که علاوه بر ایجاد زخم و حفره روی میوه، سبب ورود قارچ‌های ساپروفیت و قارچ‌هایی مانند آسپرژیلوس و پنیسیلیوم و همچنین باکتری‌ها و در نتیجه از بین رفتن بافت و گندیده شدن میوه نیز می‌شود.

روشهای مبارزه با آفت کرم گلوگاه انار

مبارزه با این آفت بسیار مشکل و حذف کامل آن غیر ممکن است. چرا که شب پره خرنوب در مناطق مختلف دارای 3 الی 5 نسل می‌باشد. بنابراین تولید نسل این آفت به صورت پی در پی بوده و تعداد لاروها بسیار زیاد است. به دلیل شب پرواز بودن و مکان امنی که این حشره برای تخم ریزی انتخاب می‌کند، استفاده از سموم عملاً تأثیر بر کنترل و از بین بردن آن ندارد.

بهترین روش مبارزه با این آفت روش‌های پیشگیری از تخم‎‌گذاری و ایجاد اختلال در تولید نسل است که باید به صورت تلفیقی مبارزه صورت گیرد. با این حال در برخی مواقع سمپاشی با سموم لاروکش به همراه روش‌های دیگر به طور همزمان، میتواند تا حدودی مثمر ثمر باشد. نکته حائز اهمیت در کنترل این آفت، همگام سازی و مبارزه جمعی است. در صورتی که در یک منطقه چند باغ احداث شده باشد که در آن‌ها درختان میزبان شب پره خرنوب (کرم گلوگاه انار) کاشت شده باشد، همه باغ‌داران باید در یک زمان و به صورت دسته جمعی زیر نظر یک کارشناس جهت کنترل آفت اقدام نمایند تا به نتیجه مطلوب دست یابند.

کنترل آفت کرم گلوگاه انار

کنترل زراعی و فیزیکی

• استفاده از ارقام مقاوم
• کنترل علف‌های هرز برای جلوگیری از زمستان‌گذرانی آفت
• رعایت فاصله استاندارد بین درختان (ارقام دارای رشد رویشی متوسط با فاصله 2.5*3.5 و ارقامی با رشد رویشی زیاد با فاصله 4*4 کشت شوند. به منظور کاهش آفتاب سوختگی درختان بهتر است جهت ردیف‌ها شمالی و جنوبی باشد.)
• عدم کشت درختان میزبان این آفت به صورت مخلوط
• استفاده از تله نوری و تله دلتا در زمان جفت گیری و پاک کردن تله از حشرات به دام افتاده هر 2 الی 4 هفته یکبار
• هرس درست و به موقع درخت (حذف شاخه‌های ضعیف و بیمار علاوه بر حذف مکان مناسب فعالیت آفات، باعث رسیدن بیشتر مواد غذایی به شاخه‌های سالم و همچنین قوی‌تر شدن آن‌ها می‌شود.)
• حذف شاخه‌ها و میوه‌های آلوده جهت جلوگیری از مکان امن زمستان‌گذرانی
• کاشت گیاهانی مانند یونجه و شبدر در پای درختان، علاوه بر حفظ رطوبت سبب جلب حشرات پارازیتوئید می‌شود.
• آبیاری منظم صورت گیرد. چرا که تنش آبیاری سبب ترکیدگی میوه‌ها و فراهم شدن شرایط ورود آفات به درون میوه و تخم‌ریزی در آن می‌شود. در صورت ترکیدگی انارها تخم‌گذاری بیشتری در میوه صورت می‌گیرد و شرایط طغیانی شدن آفات نیز فراهم می‌شود.
• یخ آب زمستانه به منظور انهدام آفات درون خاک
• پیشگیری از تخم گذاری حشره ماده که در چند مرحله انجام می‌شود. اغلب زمان مبارزه در 2، 4 و8 هفته بعد از ظهور اولین گل انار، در خرداد ماه و اواسط شهریور تا اوایل مهرماه می‌باشد.
• پر کردن گلو یا تاج میوه با گِل یا گچ بعد از گرده افشانی و تشکیل میوه، جهت جلوگیری از تخم‌گذاری آفت
• حذف و زدودن پرچم‌های انار (یا گل گیری) بعد از ریزش گلبرگ‌ها توسط دستگاه پرچم زدا (این روش و پر کردن تاج میوه در باغات بزرگ زمان بَر و طاقت فرسا بوده و به نیروی کارگری زیادی نیاز دارد.)

استفاده از جلب کننده‌ها و دورکننده‌ها

• فرومون‌ها: فرومون‌ها علاوه بر به دام انداختن حشرات نر، شکار انبوه آن‌ها و جلوگیری از جفت گیری، سبب تعیین زمان اوج ظهور نیز می‌شود.
• استفاده از حشرات ماده به جای فرومون: می‌توان به جای فرومون، دو الی سه عدد حشره ماده را درون ظرفی با پوشش توری قرار داد. بعد از دو الی سه روز حشرات ماده بیشتری به تله جذب می‌شود و تعداد آن‌ها در تله افزایش میابد. به دنبال آن حشرات نر برای جفت گیری به سمت تله‌ها آمده و موجب به دام افتادن آنها نیز می‌شود.
• کائولین: کائولین ماده‌ای معدنی است که در کنترل آفت تاثیر بسزایی دارد. اولین مرحله استفاده از آن در زمان ریزش گلبرگها، به میزان 50 کیلوگرم در 1000 لیتر آب (محلول کائولین 5 درصد) و به صورت محلول پاشی روی تمام قسمتهای گیاه است.
• کائولین باید 4 مرتبه به فاصله هر 4 هفته یکبار به صورت تلفیقی با روش‌های دیگر همچون زدودن پرچم‌های انار یا استفاده از سموم لاروکش مانند: اسپینوساد، پروکلیم فیت و … (قبل از محلول پاشی با کائولین) انجام شود.

کنترل بیولوژیکی

• استفاده از زنبورهای پارازیتوئید تریکوگراما به عنوان دشمنان طبیعی این آفت یکی از بهترین روشهای کنترل است. با رهاسازی زنبورهای تریکوگراما در محیط و فراهم آوری شرایط تولید نسل آنها، به دلیل تغذیه لارو زنبورها از جنین تخم شب‌پره خرنوب، خسارتزایی بسیار کاهش میابد.
• رهاسازی زنبورها در مرحله پیش شفیرگی و در زمان غروب یا قبل از طلوع خورشید صورت می‌گیرد.
• در زمان رهاسازی زنبورها باید باغ آبیاری شود و هر 15 روز یکبار تا زمان برداشت محصول باید رهاسازی زنبورها تکرار شود.
• بهترین زمان رهاسازی زنبورهای تریکوگراما میبایست بر اساس اوج تخم‌گذاری آفت (شب‌پره خرنوب) و نوع آب و هوای منطقه تعیین شود.

کنترل شیمیایی کرم گلوگاه انار

• متاسفانه هنوز هیچ حشره کش اختصاصی یا مؤثری برای مبارزه با شب پره خرنوب (کرم گلوگاه انار) معرفی نشده است. با این حال استفاده از سموم لاروکش مانند: اسپینوساد (اسپینوزاد یا اسپانسر)، پروکلیم فیت و … در چند مرحله و در زمان‌های تفریخ تخم‌ها (در ابتدای خروج لاروها از تخم) به صورت تلفیقی با دیگر روش ها می‌تواند تا حدودی مؤثر واقع شود.
• باید توجه داشت که استفاده بی رویه از سموم کشاورزی یا استفاده در زمان نامناسب علاوه براینکه تاثیری بر کاهش جمعیت این آفت ندارد، موجب از بین رفتن حشرات مفید و آسیب بیشتر به میوه‌های باغ می‌شود. بنابراین استفاده از سموم میبایست حتماً با مشورت کارشناس گیاهپزشک انجام شود.
• لازم به ذکر است در صورت مبارزه بیولوژیکی از سموم آفت‌کش شیمیایی استفاده نشود.