logo

معرفی انواع بیماری گوجه فرنگی و روش‌های درمان آن

فهرست مطالب

بیماری گوجه‌ فرنگی یکی از چالش‌های اصلی در مسیر تولید این محصول پرمصرف و اقتصادی است. از ابتدای کاشت بذر تا برداشت آن، گوجه‌فرنگی در معرض انواع بیماری‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی قرار می‌گیرد. این بیماری‌ها می‌توانند عملکرد محصول را به‌شدت کاهش دهند و حتی در شرایطی باعث نابودی کامل مزرعه شوند.

تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح این بیماری‌ها،  کلید موفقیت در تولید محصول  سالم است. در این راهنمای جامع  به معرفی انواع بیماری ‌های گوجه فرنگی و روش‌های پیشگیری و درمان هر کدام، می‌پردازیم. اگر به دنبال محصول پربازده هستید، این مقاله را از دست ندهید.

بیماری لکه موجی یا بلایت زودرس

لکه موجی  (Early Blight) یکی از رایج‌ترین بیماری‌ های قارچی گوجه ‌فرنگی است که توسط قارچ  Alternaria solani ایجاد می‌شود. این بیماری در صورت کنترل‌نشدن، می‌تواند بخش بزرگی از برگ‌ها، ساقه‌ها و حتی میوه‌ها را آلوده کرده و عملکرد محصول را به‌شدت کاهش دهد. علائم خسارت این بیماری گوجه فرنگی عبارتند از:

  • لکه‌های قهوه‌ای روشن و نامنظم روی برگ‌های پایینی بوته
  • تشکیل حلقه‌های متحدالمرکز قهوه‌ای تیره روی ساقه و برگ‌ها
  • ایجاد لکه‌های سیاه و فرورفته روی سطح میوه‌ها
  • جدا شدن و ریزش میوه‌های آلوده پیش از رسیدگی کامل

این بیماری نه‌تنها سلامت بوته را تهدید می‌کند، بلکه با کاهش فتوسنتز و ریزش زودهنگام برگ‌ها، موجب کاهش شدید تولید میوه و افت کیفیت آن می‌شود.

لکه موجی بلایت زودرس بیماری گوجه فرنگی

روش‌های پیشگیری و کنترل بیماری لکه موجی

برای جلوگیری از مبتلا شدن این  بذر صیفی‌جات به انواع بیماری‌های قارچی گوجه‌فرنگی، رعایت نکات مدیریتی و بهداشتی زیر می‌تواند بسیار مؤثر باشد:

  • حذف علف‌های هرز
  • استفاده از بذر عاری از بیماری
  • کاشت ارقام مقاوم
  • تناوب زراعی سه یا چهار ساله با ذرت و حبوبات
  • استفاده به اندازه از کودهای نیتروژنی
  • استفاده از آبیاری قطره ای و عدم استفاده از آبیاری بارانی
  • حفظ بهداشت زراعی و ادوات کشاورزی
  • کنترل شیمیایی

سم برای قارچ بلایت زودرس گوجه

استفاده از قارچ‌کش مناسب، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کنترل این بیماری‌ است و نقش مهمی در کاهش خسارت آن‌ها ایفا می‌کند.

  • کلروتالونیل
  • کابریودو
  • اکویشن پرو
  • سیگنوم
  • ارتیواتاپ
  • سیدلی تاپ
  • بلکیوت

سفیدک پودری Powdery Mildew

سفیدک پودری یکی دیگر از انواع بیماری قارچی گوجه فرنگی است و در شرایط گرم و خشک با رطوبت نسبی بالا گسترش می‌یابد. این بیماری با تشکیل پوششی سفیدرنگ روی برگ‌ها، مانع فتوسنتز مؤثر گیاه می‌شوند. علائم خسارت سفیدک پودری عبارتند از:

  • ظاهر شدن لکه‌هایی شبیه به آفتاب‌سوختگی روی سطح برگ‌ها
  • مشاهده بافت‌های سفید یا خاکستری ‌رنگ پودری در سطح بالایی یا زیرین برگ‌ها
  • در صورت پیشرفت بیماری، برگ‌ها خشک، چروکیده، شکننده و در نهایت از بین می‌روند.

بیماری گوجه فرنگی 
سفیدک پودری

روش پیشگیری سفیدک پودری

پس از پاکسازی زمین، رعایت نکات زیر می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از بیماری سفیدک پودری داشته باشد.

  • کشت ارقام مقاوم به بیماری
  • برای پیشگیری و درمان بیماری بهتر است گیاهان در اولین ساعات روز آبیاری شوند
  • رعایت فاصله کاشت
  • هرس سبز گیاهان
  • حذف علف های هرز
  • کنترل شیمیایی

 سموم پیشنهادی برای بیماری گوجه فرنگی

با توجه به تجربه میدانی و مشاوره‌های تخصصی کارشناسان مزرعه دانش، می‌توان از سموم زیر برای کنترل و درمان این بیماری‌ها استفاده کرد.

  • پنکونازول
  • دومارک
  • استروبی
  • کولیس
  • تریدیمورف
  • سولفور
  • کومولوس
  • ارتیواتاپ
  • سیدلی تاپ
  • بلکیوت

 ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی TYLCV

ویروس پیچیدگی برگ زرد یکی از مخرب‌ترین بیماری‌های گوجه ‌فرنگی است که توسط مگس سفید منتقل می‌شود. این ویروس در بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری شیوع دارد و به‌دلیل تأثیر شدید بر رشد و باردهی گیاه، خسارت اقتصادی قابل‌توجهی ایجاد می‌کند. علائم خسارت این ویروس گوجه فرنگی در موارد زیر خلاصه می‌شود:

  • کوتولگی گیاهان و توقف رشد عمودی
  • کوچک شدن شاخ و برگ نسبت به حالت طبیعی
  • قاشقی شدن برگ‌ها به‌ویژه در ناحیه بالای بوته
  • ریزش گل‌ها پیش از تشکیل میوه
  • عدم تشکیل میوه یا تولید میوه‌های کم‌حجم و بی‌کیفیت

این ویروس سیستم رشد طبیعی گیاه را مختل می‌کند و در صورت آلودگی شدید، می‌تواند کل عملکرد مزرعه را از بین ببرد.

ویروس پیچیدگی برگ زرد بیماری گوجه فرنگی بیماری ویروسی گوجه فرنگی

پیشگیری و درمان پیچیدگی برگ زرد

با رعایت نکات زیر، کنترل و کاهش خسارت ناشی از این بیماری های بوته‌ گوجه ‌فرنگی بسیار ساده‌تر و مؤثرتر خواهد بود.

  • مبارزه با حشرات ناقل
  • سمپاشی علیه حشرات ناقل در هر دوره با سموم مختلف
  • کاشت ارقام مقاوم
  • نصب کارت های زرد چسبنده در گلخانه برای شکار سفید بالک
  • خرید و تهیه نشاء سالم
  • تغذیه صحیح بوته ها
  • رعایت بهداشت مزرعه وگلخانه

سموم پیشنهادی پیچیدگی برگ زرد

برای بیماری های ویروسی، سموم شیمیایی اثر گذار وجود ندارد و فقط باید پیشگیری انجام شود.

ویروس موزاییک گوجه فرنگی ToMV  

ویروس موزاییک، یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بیماری‌ گوجه فرنگی است. این ویروس بسیار مقاوم و پایدار بوده و می‌تواند مدت‌ها روی ابزار کشاورزی، دست انسان یا بقایای گیاهی زنده بماند. انتقال آن معمولاً از طریق تماس مکانیکی انجام می‌شود و برخلاف برخی ویروس‌ها، ناقلان حشره‌ای مشخصی ندارد. علائم خسارت این ویروس عبارتند از:

  • پدیدار شدن نقش‌های موزاییکی سبز کم‌رنگ و پررنگ روی برگ‌ها
  • چروکیدگی و تغییر شکل برگ‌ها
  • کاهش رشد کلی گیاه و کوتولگی

در موارد شدید، میوه‌ها ممکن است تغییر رنگ داده یا بدشکل شوند. این ویروس باعث افت کیفیت و  بازارپسندی گوجه می‌شود.

بیماری گوجه فرنگی ویروس موزاییک گوجه

پیشگیری بیماری موزاییک گوجه فرنگی

با توجه به پایداری بالای ویروس، پیشگیری نقش کلیدی در مدیریت این بیماری دارد.

  • استفاده از بذرهای سالم
  • ضدعفونی ابزارها و دست‌ها قبل از تماس با گیاهان سالم
  • حذف و نابودسازی گیاهان آلوده
  • تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان
  • پرهیز از کاشت در زمین‌هایی با سابقه آلودگی بالا

سموم پیشنهادی بیماری موزاییک گوجه

همانند ویروس پیچیدگی برگ زرد، برای این بیماری گوجه فرنگی نیز، سموم شیمیایی اثر گذار وجود ندارد و فقط باید پیشگیری انجام شود.

گل جالیز، خطرناک‌ترین بیماری گوجه فرنگی

گل جالیز (.Orobanche spp) یکی از خطرناک‌ترین انواع بیماری گوجه فرنگی است. علائم خسارت این بیماری گوجه عبارتند از :بیماری گوجه فرنگی 
گل جالیز 
بیماری های گوجه فرنگی

  • ظهور ساقه‌های ضخیم گل‌دار به رنگ زرد مایل به بنفش در کنار بوته‌های آلوده
  • ضعف و زردی شدید بوته گوجه‌فرنگی، به‌خصوص در مراحل رشد میوه
  • کوچک ماندن یا ریزش گل‌ها و میوه‌ها
  • کاهش رشد و کوتولگی بوته در اثر مکیدن مواد غذایی
  • در آلودگی‌های شدید، خشک شدن کامل گیاه میزبان و از بین رفتن محصول

این انگل با تغذیه از ریشه میزبان، تمام نیاز غذایی خود را تامین کرده و در نتیجه موجب تضعیف شدید گیاه و کاهش شدید عملکرد محصول می‌شود. برای اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله زیر را جداگانه مطالعه کنید.

پیشگیری و درمان گل جالیز  

برای پیشگیری و کنترل گلک، رعایت نکات زیر می‌تواند در کاهش خسارت این انگل مؤثر باشد.

  • استفاده از کودهای فسفات و نیتروژن
  • استفاده از تناوب زراعی
  • جلوگیری از رفت و آمد ماشین آلات کشاورزی
  • عدم استفاده از کود دامی حاوی بذر علف هرز
  • استفاده از گیاهان تله مثل : سورگوم، ذرت، یونجه، کتان و شبدر

سموم پیشنهادی بیماری گلک

بر اساس تجربه کارشناسان مزرعه دانش، سموم زیر از مؤثرترین ترکیبات موجود برای کنترل و کاهش خسارت بیماری گلک به‌شمار می‌روند.

  • راندآپ
  • آپیروس

کپک خاکستری،  شایع‌ترین بیماری قارچ گوجه فرنگی

کپک خاکستری (Gray Mold) که عامل آن قارچ Botrytis cinerea  است، یکی از بیماری‌های شایع در محصولات گلخانه‌ و فضای باز به ‌ویژه در شرایط سرد و رطوبت زیاد محسوب می‌شود. این قارچ فرصت‌طلب در حضور زخم به‌راحتی وارد بافت گیاه شده و باعث فساد و پوسیدگی می‌شود. علائم خسارت کپک خاکستری عبارتند از:

  • ایجاد لکه‌های بیضوی با ظاهر مرطوب روی شاخه‌ها
  • تشکیل حلقه‌های متحدالمرکز خاکستری‌رنگ روی ساقه‌ها
  • کاهش شدید کیفیت و بازارپسندی میوه‌ها در اثر آلودگی مستقیم یا غیرمستقیم

بیماری گوجه فرنگی 
کپک خاکستری 
انواع بیماری های گوجه فرنگی

پیشگیری از کپک خاکستری

با روش‌های زیر می‌توانید تا حد زیادی از بروز و گسترش این کپک در مزرعه جلوگیری کنید.

  • تهیه مناسب بین بوته ها با هرس کردن
  • استفاده از قارچ کش برای زخم های ایجاد شده پس از هرس
  •  تقویت گیاه و افزایش قدرت خود ایمنی
  • جلوگیری از بروز هر گونه صدمه فیزیکی به میوه‌ها

سموم پیشنهادی کپک خاکستری

از معروف‌ترین سموم برای از بین بردن این بیماری گوجه فرنگی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • تیوفانات
  • کاربندازیم
  • بلکیوت
  • فولیکور

بوته میری گوجه فرنگی Damping-off

بوته‌میری یکی از رایج‌ترین بیماری‌های بوته گوجه فرنگی، در مراحل اولیه کاشت گوجه ‌فرنگی است و اغلب نشاها و گیاهچه‌های تازه‌کاشت را درگیر می‌کند.  شرایط رطوبت بالا، تهویه ضعیف و دمای خاک نامناسب، زمینه را برای شیوع این بیماری فراهم می‌کنند.

از بارزترین علائم خسارت این بیماری،  فرروفتگی طوقه در گیاه است.  این فرورفتگی در ابتدا سفت است اما به‌مرور زمان نرم شده و بوته از بین می‌رود. اگر آلودگی در خزانه یا نشاکاری کنترل نشود، می‌تواند باعث از دست رفتن کامل بستر کاشت شود.

بیماری گوجه فرنگی 
بوته میری

پیشگیری  و کنترل بوته میری

برای پیشگیری و کنترل از این بیماری گوجه فرنگی، رعایت موارد زیر ضروری است:

  • ضدعفونی بذر
  • رعایت بهداشت بستر کشت و مزرعه
  • حذف علف های هرز
  • استفاده به اندازه از کودهای دارای ازت
  • کاهش مقدار آبیاری
  • تناوب مزرعه آلوده با غلات
  • کنترل شیمیایی

سموم پیشنهای برای از بین بردن بوته میری

برای کاهش خسارت ناشی از بیماری بوته‌میری، استفاده از سموم مؤثر و توصیه‌شده توسط کارشناسان مزرعه دانش، نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد.

  • پریویکور
  • یونیفرم
  • فوزتیل آلمینیوم
  • پروپاموکارب هیدروکلراید
  • متالاکسیل مانکوزب
  • ایپردیون کاربندازیم

بیماری فوزاریومی گوجه فرنگی  Fusarium Wilt

بیماری فوزاریومی یکی از بیماری‌های قارچی گوجه ‌فرنگی بسیار مخرب است. این قارچ خاکزی، با نفوذ به ریشه‌ها و عروق چوبی گیاه، مسیر انتقال آب و مواد مغذی را مختل کرده و موجب زردی و پژمردگی برگ‌ها می‌شود. علائم خسارت این نوع بیماری گوجه فرنگی، در موارد زیر خلاصه می‌شود:

  • زرد شدن برگ‌های پیر و پایینی بوته که به‌تدریج به برگ‌های جوان‌تر نیز سرایت می‌کند
  • پژمرده شدن برگ‌ها و شاخه‌ها
  • در مراحل شدید، مرگ کامل گیاه و از بین رفتن بوته‌های آلوده

بیماری های گوجه فرنگی 
بیماری گوجه فرنگی 
بیماری فوزاریومی

پیشگیری و کنترل بیماری فوزاریومی

برای پیشگیری و کنترل بیماری فوزاریومی در گوجه‌فرنگی، رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:

  • ارقام مقاوم
  • خودداری از مصرف بیش از حد ازکودهای ازته
  • کنترل رطوبت و دمای گلخانه
  • رعایت بهداشت بستر کشت و مزرعه
  • ترجیحا کشت به صورت جوی و پشته با دفعات آبیاری کمتر
  • رعایت تناوب زراعی و آیش گذاشتن زمین
  • کنترل شیمیایی

سموم پیشنهادی بیماری فوزاریومی

در میان گزینه‌های موجود، بهترین سم برای قارچ گوجه که باعث ایجاد بیماری فوزاریومی می‌شود، شامل موارد زیر است:

  • پریویکور
  • یونیفرم
  • فوزتیل الومینوم
  • پروپاموکارب هیدروکلراید
  • متالاکسیل مانکوزب
  • اپیردیون کاربندازیم
  • مانکوزب

سفیدک داخلی گوجه فرنگی Late Blight

سفیدک داخلی یا بلایت دیررس یکی از بیماری‌های قارچی گوجه فرنگی بسیار خسارت‌زا است. این بیماری در شرایط آب‌وهوایی خنک و مرطوب به‌سرعت گسترش می‌یابد و می‌تواند عملکرد محصول را به‌شدت کاهش دهد. علائم خسارت این بیماری گوجه فرنگی عبارتند از:

  • لکه‌های بزرگ، تیره و قهوه‌ای روی برگ‌ها
  • ایجاد هاله‌ای نازک و کم‌رنگ در اطراف لکه‌ها، به‌ویژه در شرایط رطوبتی بالا
  • قهوه‌ای و خشک شدن گسترده شاخ و برگ بوته‌ها در مراحل پیشرفته بیماری

انواع بیماری گوجه فرنگی 
بیماری سفیدک داخلی

پیشگیری و کنترل بلایت دیررس گوجه فرنگی

بلایت دیررس از خطرناک‌ترین بیماری‌ قارچ گوجه‌ فرنگی است که در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند خسارت‌ زیادی به بار آورد. با رعایت نکات زیر می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کرده یا شدت آن را کاهش داد:

  • عدم کشت متراکم بوته ها
  • کاهش رطوبت
  • تهویه مناسب در گلخانه
  • جلوگیری از آبیاری شبانه
  • استفاده از آبیاری قطره ای
  • استفاده از ارقام مقاوم و بذور سالم
  • حذف علف های هرز
  • جمع آوری بقایای گیاهان بعد از برداشت
  • کاهش استفاده از کودهای نیتروژنی
  • افزایش کودهای پتاس دار
  • مصرف فسفیت پتاسیم

سم برای قارچ گوجه سفیدک داخلی

برای کنترل قارچ گوجه‌فرنگی عامل سفیدک داخلی (بلایت دیررس)، استفاده از سموم مؤثر و توصیه‌شده اهمیت ویژه‌ای دارد. بهترین سم‌های پیشنهادی برای این بیماری گوجه فرنگی عبارتند از:

  • اینفینتیو
  • رانمن
  • اکویشن پرو
  • فوزتیل الومینوم
  • آکروبات ام زد
  • کاربندازیم
  • کلروتالونیل
  • متالاکسیل مانکوزب
  • ترکیبات مسی

علت ایجاد انواع بیماری‌ گوجه‌ فرنگی

گوجه‌فرنگی، مانند بسیاری از گیاهان زراعی، در معرض انواع بیماری‌ها قرار دارد که می‌توانند به شدت عملکرد و کیفیت محصول را کاهش دهند. شناخت عوامل بیماری و روش‌های کنترل آن‌ها، کلید پیشگیری و کاهش خسارت‌های ناشی از بیماری‌ها است. علت اصلی بروز این بیماری‌ها معمولاً ناشی از ترکیبی از عوامل زیر است:

علت ایجاد انواع بیماری گوجه فرنگی

  1. ضعف سیستم دفاعی گیاه: وقتی گیاه به دلیل استرس‌های محیطی مانند: خشکی، سرما یا کمبود مواد غذایی ضعیف می‌شود، توانایی مقابله با عوامل بیماری‌زا کاهش می‌یابد و بیماری‌ها راحت‌تر حمله می‌کنند.
  2. ورود و نفوذ عوامل بیماری‌زا: قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند از طریق زخم‌ها، منافذ طبیعی گیاه یا حشرات وارد بافت گیاه شوند و باعث بیماری شوند.
  3. شرایط محیطی مساعد: بیماری‌ها در شرایطی مانند: رطوبت بالا، دمای مناسب و خاک نامناسب شدت می‌یابند و به‌سرعت منتشر می‌شوند.
  4. عدم مدیریت صحیح کشاورزی: کاشت مکرر بدون تناوب، استفاده از بذر یا نشای آلوده و عدم رعایت بهداشت مزرعه باعث افزایش بیماری‌ها می‌شود.

سوالات متداول

+ مهم‌ترین بیماری ‌های قارچی گوجه فرنگی چیست؟

از مهم‌ترین بیماری‌های قارچی می‌توان به لکه موجی، سفیدک پودری، سفیدک داخلی ، کپک خاکستری، بوته‌میری و فوزاریومی اشاره کرد.

+ علت خشک شدن برگ گوجه ‌فرنگی چیست؟

خشک شدن برگ‌ها معمولاً ناشی از بیماری‌های قارچی مانند: بلایت دیررس یا فوزاریومی، رطوبت بیش از حد یا آلودگی خاک است.

+ بهترین سم برای قارچ گوجه‌ چیست؟

باتوجه به نوع بیماری قارچی، سموم مختلفی مانند: مانکوزب، کاربندازیم، بلیکوت و متالاکسیل توصیه می‌شوند. انتخاب سم باید بر اساس تشخیص دقیق بیماری انجام شود.

+ درمان بیماری ‌های گوجه ‌فرنگی به چه صورت است؟

ترکیبی از مدیریت زراعی (تناوب کشت، آبیاری صحیح)، استفاده از بذر سالم و سم‌پاشی اصولی با قارچ‌کش‌های مؤثر به درمان کمک می‌کند.

+ علت ایجاد بیماری گوجه ‌فرنگی چیست؟

عوامل محیطی مانند رطوبت بالا، تهویه ضعیف، استفاده از بذر آلوده و عدم رعایت بهداشت زمین از مهم‌ترین دلایل بروز بیماری هستند.

+ چگونه از بیماری ‌های گوجه‌ فرنگی پیشگیری کنیم؟

با رعایت اصول بهداشتی در مزرعه، ضدعفونی بذر، آبیاری اصولی، کنترل علف‌های هرز و استفاده از قارچ‌کش‌های پیشگیرانه می‌توان از بروز بیماری های گوجه فرنگی جلوگیری کرد.

+ آیا بیماری‌های ویروسی گوجه‌فرنگی درمان دارند؟

خیر، بیماری‌های ویروسی مانند پیچیدگی برگ زرد یا موزاییک درمان ندارند و تنها با حذف بوته‌های آلوده و کنترل ناقل‌ها می‌توان از گسترش آن‌ها جلوگیری کرد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مطالب پیشنهادی برای شما

دسته‌های محصولات

جدیدترین محصولات

سبد خرید