آفات و بیماری های حبوبات
معرفی، روش های پیشگیری، کنترل و درمان
حبوبات را یکی از مهمترین محصولات زراعی ددر کل دنیا میدانند،همانطور که از این محصولات پربار بر می آید اندازه بازار حبوبات 7.52 میلیارد دلار در سال 2019 ارزش گذاری شد و از 8.09 میلیارد دلار در سال 2023 به 17.25 میلیارد دلار تا سال 2031 افزایش خواهد یافت که در دوره پیش بینی (2024-2031) با رشد CAGR 5.3 درصدی رشد خواهد کرد. اما برای هر کشاورزی که قصد حضور در این بازار را دارد بد نیست که با آفات و بیماری های حبوبات آشنا باشد. ما در ادامه این مطلب به معرفی اصلی ترین این آفات و بیماری ها و راه های درمان آن ها پرداخته ایم.
بیماری ها
پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه و طوقه
علائم و خسارت
- ایجاد زخم کوچک و کشیده بر ساقه و ریشه
- زردی و کوتولگی بوته
پیشگیری و کنترل
- استفاده از ارقام مقاوم
- کاهش عمق کاشت
- رعایت تناوب زراعی
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- قارچ کش یونیفرم
- قارچ کش توپسین ام
- قارچ کش یونیفرم ایپردیون کاربندازیم
پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه و طوقه یکی از بیماریهای قارچی مهم است که بر ریشهها و طوقه گیاهان، بهویژه در حبوبات، تأثیر منفی میگذارد. عامل این بیماری، قارچ Rhizoctonia solani، منجر به زرد شدن برگها، پوسیدگی ریشهها و در نهایت مرگ گیاه میشود. این بیماری بهویژه در شرایط مرطوب و خاکهای سنگین شیوع بیشتری دارد و میتواند تأثیر زیادی بر عملکرد گیاهان بگذارد. در برنامههای مدیریت آفات و بیماری های حبوبات، کنترل پوسیدگی ریزوکتونیایی یکی از اولویتها است، زیرا عدم توجه به آن میتواند خسارات سنگینی به تولید محصول وارد کند. بنابراین، در حوزه آفات و بیماری های حبوبات، توجه به روشهای کنترل این بیماری اهمیت زیادی دارد، چراکه عدم مدیریت صحیح آن میتواند به کاهش جدی در تولید محصول منجر شود.
پوسیدگی فوزاریومی
علائم و خسارت
- زردی و ضعف بوته
- پوسیدگی خشک ریشه
پیشگیری و کنترل
- استفاده از ارقام مقاوم
- ضدعفونی کردن بذر
- رعایت تناوب زراعی
- کاهش عمق کشت
- افزایش ماده آلی خاک
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- قارچ کش یونیفرم
- قارچ کش توپسین ام
- قارچ کش یونیفرم ایپردیون کاربندازیم
پوسیدگی فوزاریومی یک بیماری قارچی است که توسط گونههای مختلف قارچ Fusarium ایجاد میشود و ریشهها، طوقه و گاهی ساقههای گیاهان حبوبات را آلوده میکند. علائم این بیماری شامل زرد شدن برگها، پژمردگی و پوسیدگی ریشه است که در نهایت میتواند به مرگ گیاه منجر شود. این بیماری به ویژه در خاکهای گرم و مرطوب شیوع زیادی دارد و میتواند تاثیرات منفی شدیدی بر عملکرد گیاهان حبوبات بگذارد. کنترل پوسیدگی فوزاریومی به عنوان یکی از مهمترین آفات و بیماری های حبوبات، در کاهش خسارات تولیدی نقش حیاتی دارد. در مدیریت آفات و بیماری های حبوبات، این بیماری نیاز به توجه خاصی دارد، چرا که در صورت عدم کنترل، میتواند خسارتهای عمدهای به محصول وارد کند.
سوختگی آسکوکیتایی
علائم و خسارت
- ایجاد لکه قهوه ای روی طوقه
- لکه متحدالمرکز روی برگ
پیشگیری و کنترل
- استفاده از ارقام مقاوم
- افزایش فاصله بین بوته ها
- شخم بقایای گیاهی بعد از برداخت
- تناوب زراعی 3 ساله
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- قارچ کش کلروتالونیل
- قارچ کش آکروبات ام زد
- قارچ کش مانکوزب گیاه
سوختگی آسکوکیتایی یک بیماری قارچی است که توسط قارچ Ascochyta ایجاد میشود و عمدتاً گیاهان حبوبات، مانند نخود و عدس، را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری بهویژه در شرایط مرطوب و سرد شیوع پیدا میکند و موجب ایجاد لکههای قهوهای یا سیاه روی برگها، ساقهها و غلافها میشود. در مراحل پیشرفته، سوختگی آسکوکیتایی میتواند باعث کاهش شدید عملکرد محصول شود. از این رو، کنترل این بیماری در برنامههای مدیریت آفات و بیماری های حبوبات اهمیت ویژهای دارد. اگر این بیماری بهطور مؤثر کنترل نشود، میتواند خسارات اقتصادی زیادی به کشاورزان وارد کند و بر تولید حبوبات تاثیر منفی بگذارد. به همین دلیل، توجه به آفات و بیماری های حبوبات، از جمله سوختگی آسکوکیتایی، جزء اولویتهای اصلی کشاورزی در این حوزه است.
نماتد مولد گره ریشه
علائم و خسارت
- ضعف عمومی گیاه
- کاهش رشد گیاه
- زردی و کوتولگی بوته
- تورم و گره ای شدن ریشه
پیشگیری و کنترل
- استفاده از ارقام مقاوم
- آفتاب دهی خاک
- تعیین سالم بودن خاک پیش از کشت
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- نمیسین
- نئورون
- ولوم
نماتد مولد گره ریشه یک انگل میکروسکوپی است که با حمله به ریشههای گیاهان حبوبات، باعث تشکیل گرههای ریشهای میشود. این گرهها مانع جذب آب و مواد مغذی توسط ریشهها میشوند و در نتیجه رشد گیاه را مختل میکنند. آلودگی به این نماتدها میتواند منجر به ضعف عمومی گیاه، کاهش عملکرد و در موارد شدید، مرگ گیاه شود. در برنامههای مدیریت آفات و بیماری های حبوبات، کنترل نماتد مولد گره ریشه اهمیت فراوانی دارد، چرا که این آفت میتواند به سرعت در خاک گسترش یابد و خسارتهای جدی به مزارع وارد کند. بنابراین، نظارت دقیق بر وضعیت سلامت ریشهها و اجرای تدابیر پیشگیرانه در مدیریت آفات و بیماری های حبوبات، برای حفظ سلامت گیاهان ضروری است.
ویروس موزاییک معمولی لوبیا
علائم و خسارت
- موزائیکی شدن برگ
- رگبرگ نواری و نکروز برگ
پیشگیری و کنترل
- استفاده از ارقام مقاوم
- تناوب زراعی لوبیا
- حذف علف های هرز
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- حشره کش افوریا
- حشره کش استینگر
- حشره کش موونتو
- حشره کش دی کلروس
- حشره کش پرتئوس
ویروس موزاییک معمولی لوبیا، یکی از آفات و بیماری های حبوبات، ویروسی مهم در حبوبات است که موجب ایجاد لکههای موزاییکی روی برگها، پیچیدگی برگها و کاهش رشد گیاه میشود. این ویروس از طریق حشرات ناقل، بهویژه شتهها، به گیاهان منتقل شده و میتواند در شرایط مناسب آب و هوایی به سرعت گسترش یابد. آلودگی به این ویروس علاوه بر کاهش کیفیت محصول، میتواند تأثیرات منفی شدیدی بر عملکرد کلی مزرعه داشته باشد. در مدیریت آفات و بیماری های حبوبات، مقابله با این ویروس، که به عنوان یکی از تهدیدات عمده شناخته میشود، نیازمند کنترل دقیق حشرات ناقل و استفاده از ارقام مقاوم است. در این زمینه، آفات و بیماری های حبوبات نقش کلیدی در کاهش عملکرد محصولات دارند، و بنابراین توجه به پیشگیری و کنترل این ویروس از اهمیت ویژهای برخوردار است.
سوختگی باکتریایی
علائم و خسارت
- لکه های گرد و فرورفته روی غلاف
- لکه های آبسوخته روی برگ
پیشگیری و کنترل
- استفاده از ارقام مقاوم
- تناوب زراعی لوبیا
- حذف علف های هرز
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- قارچ کش نوردکس
- قارچ کش ردشیلد
- قارچ کش اکسی کلرور مس
- قارچ کش بردوفیکس
سوختگی باکتریایی یکی از بیماریهای رایج در حبوبات است که توسط انواع مختلف باکتریها ایجاد میشود و بهویژه در شرایط مرطوب و گرم شیوع بیشتری دارد. بیماری که از آفات و بیماری های حبوبات با ایجاد لکههای آبکی روی برگها، ساقهها و غلافها شروع میشود که به تدریج به رنگ قهوهای در میآیند و خشک میشوند. در مراحل پیشرفته، برگها و سایر بخشهای گیاه دچار پژمردگی میشوند و گیاه به شدت ضعیف میشود. کنترل سوختگی باکتریایی به دلیل توانایی آن در تخریب سریع گیاهان بسیار حیاتی است. در برنامههای مدیریت آفات و بیماری های حبوبات، استفاده از بذرهای سالم و رعایت بهداشت زراعی نقش کلیدی در پیشگیری و کاهش شیوع این بیماری دارد. به همین دلیل، در کنترل آفات و بیماری های حبوبات، توجه به این بیماری ضروری است، زیرا عدم توجه به آن میتواند به کاهش شدید عملکرد محصول منجر شود.
حشرات و آفات
کنه تارتن
علائم و خسارت
- تغذیه از شیره گیاهی
- نکروز یا رنگ پریدگی برگ
پیشگیری و کنترل
- استفاده از ارقام مقاوم
- شخم عمیق پس از برداشت محصول
- مبارزه مکانیکی و شیمایی با علف های هرز
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- حشره کش آدیوس
- حشره کش بروموپروپیلات
- حشره کش فن پیروکسی میت
- حشره کش نیسورون
كنه اريوفيد انجير یا کنه تارتن از مهمترین آفات و بیماری های حبوبات در دو حالت خسارت شدید به درختان وارد میکند:
- با تغذیه از شیره سلولی برگها موجب زردی و ضعف شدید درختان و حبوبات میشود. در صورت طغیان، این آفت موجب برگ ریزی و خزان زودرس خواهد شد. که در این صورت ثمر بوته نارس مانده و در نهایت میریزند.
- کنه تارتن ناقل بيماري ويروسي موزاييك از بیماریهای خطرناک است.
کنه تارتن از شیره سلولی گیاه تغذیه می کند. این کنه ابتدا در قسمت پشتی برگ ها لانه کرده و شروع به تغذیه از گیاه می کند، در نتیجه این عمل، رنگ برگ ها تغییر کرده، قدرت فتوسنتزی خود را از دست می دهند و در نهایت شروع به ریزش می کند.
مگس لوبیا
علائم و خسارت
- پژمرده و خشک شدن گیاه
پیشگیری و کنترل
- کشت زود هنگام
- تناوب زراعی
- کاشت بذر در عمق کم
- حذف علف های هرز
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- حشره کش دیازینون گرانول
- حشره کش دیپترکس
مگسها از جمله آفات مزاحم در کشت حبوبات هستند که به ویژه در مراحل ابتدایی رشد گیاهان میتوانند آسیبهای جدی وارد کنند. لاروهای برخی از گونههای مگس به ریشهها حمله کرده و با تغذیه از آنها، توانایی ریشهها در جذب مواد مغذی را کاهش میدهند. این آسیبها باعث ضعیف شدن گیاه و در نهایت کاهش عملکرد محصول میشود. مدیریت مگسها به عنوان بخشی از برنامههای مدیریت آفات و بیماری های حبوبات اهمیت زیادی دارد، چرا که کنترل صحیح این آفات میتواند به بهبود عملکرد محصول کمک کند. در این راستا، استفاده از روشهایی مانند تلهها، کنترل بیولوژیکی و سموم شیمیایی در مدیریت آفات و بیماری های حبوبات نقش مهمی ایفا میکند و به کاهش جمعیت این آفات کمک میکند.
تریپس
علائم و خسارت
- تغذیه از شیره گیاه
- ایجاد لکه نقره ای
- ریزش اندام های رویشی
پیشگیری و کنترل
- حذف بقایای گیاهی
- کنترل علف های هرز
- آبیاری منظم
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- حشره کش افوریا
- حشره کش استینگر
- حشره کش موونتو
- حشره کش دی کلروس
تریپس پیاز یک آفت جهانی است که از منطقه مدیترانه سرچشمه گرفته و به یکی از تهدیدات عمده در کشت محصولات کشاورزی، به ویژه در میان آفات و بیماری های حبوبات، تبدیل شده است. این آفت خسارتهای قابل توجهی در آفریقا، آسیا، اروپا، آمریکا و استرالیا به محصولات مختلف وارد کرده است. دامنه میزبانی تریپس پیاز بسیار وسیع است و گزارشها نشان میدهند که این آفت قادر به تغذیه از بیش از 140 گونه گیاهی و حتی بیش از 355 گونه از گیاهان گلدار است. مدیریت این آفت به عنوان بخشی از برنامههای آفات و بیماری حبوبات نیازمند توجه ویژه است، زیرا آسیبهای آن میتواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر عملکرد محصول داشته باشد.
شته سبز و سیاه
علائم و خسارت
- تغذیه از شیره گیاه
- پیچیدگی برگ
- تولید عسلک
پیشگیری و کنترل
- مبارزه با کفشدوزک
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- حشره کش افوریا
- حشره کش پریمیکارب
- حشره کش ایمیداکلوپراید
- حشره کش مالاتیون
شته سبز هلو (Myzus persicae) به عنوان یکی از اصلی ترین آفات و بیماری های، به بیش از 400 گونه در 50 خانواده گیاهی، از جمله سولاناسه Solanaceae، چلیپائیان Cruciferae، بقولات Leguminosae و گياهان زينتی خسارت میزند. شته سبز در سرتاسر جهان پراکنش دارد. در ایران این شته از دیر زمان وجود داشته و دواچی در سال 1328 از آن نام برده است و در تمام نواحی ایران انتشار دارد. شته سبز هلو علاوه بر گیاهان در مزرعه به عنوان آفات و بیماری های حبوبات، به راحتی در گلخانهها تکثیر و خسارت میزند و این سازگاری با تمام مناطق آب و هوایی سبب بقا این حشره شده است.
کرم پیله خوار
علائم و خسارت
- تغذیه لارو از برگ
- ایجاد سوراخ روی غلاف
- کاهش محصول و عملکرد
پیشگیری و کنترل
- شخم عمیق پس از برداشت
- یخ آب زمستانه
- کشت زودهنگام در کشت بهاره
سموم شیمیایی تاثیر گذار
- حشره کش آوانت
- حشره کش مچ
- حشره کش آوانت اکسترا
- حشره کش اسپینوساد
کرم پیلهخوار، یکی از آفات مهم در کشت حبوبات است که به ویژه به برگها، غلافها و ساقهها حمله میکند. این آفت در مراحل لاروی با تغذیه از برگها و غلافها باعث ایجاد سوراخها و خسارت جدی به گیاه میشود و در نتیجه از رشد و توسعه طبیعی گیاه جلوگیری میکند. کرم پیلهخوار در شرایط گرم و مرطوب به سرعت تکثیر میشود و کنترل آن نیازمند استفاده از روشهای تلفیقی مانند کنترل بیولوژیکی، شیمیایی و زراعی است. مدیریت این آفت در چارچوب برنامههای آفات و بیماری های حبوبات بسیار حیاتی است، زیرا در صورت عدم کنترل به موقع، میتواند باعث کاهش قابل توجه عملکرد محصول شود.