logo

انواع شانکر و روش‌های مبارزه

شانکر باکتریایی را بشناسیم

شانکر بیماری است که در اغلب گیاهان اعم از درختی، علوفه‌ای، زینتی و … به وجود می‌آید. این بیماری توسط عوامل بیماریزای مختلفی از جمله قارچ و باکتری ایجاد می‌شود که هر کدام دارای چندین گونه، زیر گونه، پاتوار و واریته هستند. شایع ترین و خسارت زا ترین نوع این بیماری‌، شانکر باکتریایی مرکبات و شانکر سیتوسپورایی است که اغلب به درختان میوه هسته‌دار حمله می‌کنند. میتوان از قارچ کش برای درمان این بیماری ها استفاده کرد.

شانکر باکتریایی مرکبات

 مبداً بیماری شانکر باکتریایی مرکبات از کشورهای آسیای جنوب شرقی است. با توجه به رعایت مقررات قرنطینه‌ای و اعمال اقدامات بهداشتی و سعی بر ریشه‌کنی درختهای بیمار در اغلب کشورها، گستره شروع این بیماری در جهان رو به افزایش است. این بیماری بیشتر در کشورهای آسیایی، کشورهای مجاور اقیانوس آرام و بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی شیوع دارد. در ایران ابتدا در سال 1368 در استان کرمان (کهنوج) بر روی درخت لیمو عُمانی گزارش شد.

عامل بیماری شانکر باکتریایی مرکبات

شانکر باکتریایی یکی از شایعترین بیماری‌های انواع مرکبات است که در اولین گزارش توسط باکتری به نام Xanthomonas citri subsp. Citri ایجاد شده بود. گونه باکتری که در بخش‌های آسیایی شایع بوده و ایجاد بیماری می‌کند Xanthomonas axonopodis pv. Citri است که قبلاً X. campestris pv. citri نام داشت. این باکتری گرم منفی، میله‌ای شکل، دارای یک تاژک قطبی و هوازی است.

پرگنه‌های این باکتری در محیط کشت معمولی زرد رنگ و در محیط‌های کشت گلوکزدار دارای ترشحات لعابی زیادی هستند. شانکر در تمامی ارقام از جمله پرتقال، گریپ فروت، نارنگی، لیمو شیرین و لیمو ترش دیده شده است. باکتری زانتوموناس (Xanthomonas) برای ایجاد و گسترش بیماری نیاز به گرما، رطوبت و وزش باد دارد.

علائم بیماری شانکر باکتریایی مرکبات

علائم این بیماری در سرشاخه، برگ و میوه گیاهان به شکل لکه‌های زخم مانند برجسته‌ای نمایان می‌شود. لکه‌ها کوچک و به قطر 2 تا 10 میلی‌متر در بخش‌های مختلف گیاه هستند. اندازه لکه‌ها به رقم درخت و سن اندامی که به آن حمله می‌کند بستگی دارد. لکه‌ها در ابتدا به شکل دوایر منظم بوده اما بعداً نا منظم می‌شوند. در برگ لکه‌ها بیشتر در حاشیه یا نوک برگ‌ها، یا در بخشی از پهنک برگ به صورت مجتمع نمایان می‌شوند. دوره حساس بودن برگ‌ها به عفونت محدود بوده و لکه‌ها تقریباً هم اندازه هستند اما بالعکس دوره حساسیت میوه‌ها طولانی تر و لکه‌ها از نظر اندازه متفاوتند.

علائم بیماری شانکر باکتریایی مرکبات

جوش‌ها روی میوه و سرشاخه‌ها سطحی و به عمق 1 الی 3 میلی‌متر هستند. لکه‌ها روی میوه در مراحل اولیه تشکیل، کوچک و جوش مانند هستند اما به مرور چوب پنبه‌ای و مانند قله آتشفشان می‌شوند. یعنی مرکز جوش‌ها فرورفته و پیرامون آن‌ها برآمده می‌شوند. در شرایط تشدید بیماری ترشح صمغ قهوه‌ای رنگ از شاخه بیمار و تنه درخت نیز مشاهده می‌شود. رنگ صمغی که در گیاهان جالیزی توسط باکتری زانتوموناس تراوش می‌شود، قهوه‌ای تیره تا خاکستری رنگ است.

حاشیه جوش‌های به وجود آمده از شانکر باکتریایی زرد رنگ است که به مرور زمان با افزایش سن اندام آلوده رنگ زردی محو می‌شود. یا گاهی اطراف آن‌ها هاله‌ای آبگز شده به وجود می‌آید که در صورت گرفتن برگ در مقابل نور به وضوح قابل مشاهده است. ضایعات قدیمی در برگ‌ها ممکن است ریزش کنند و برگ ظاهری سوراخ مانند پیدا کند. این بیماری می‌تواند منجر به برگ ریزی و ریزش زودهنگام میوه‌ها، کاهش تناژ و کیفیت محصولات مرکبات شود. بیماری شانکر مرکبات باعث زیان اقتصادی در ارقام مختلف تجاری و زینتی می‌شود.

خسارت شانکر روی میوه و برگ مرکبات

ارقام حساس نسبت به شانکر باکتریایی

طبق مطالعات صورت گرفته در آمریکا یک درخت آلوده می‌تواند بیماری را توسط وزش باد و ریزش باران شدید تا فاصله 580 متری انتشار دهد. ارقام زودرس نسبت به بیماری حساس‌تر هستند. مانند ارقام لیمو ترش، گریپ فروت و پرتقال‌های زودرس. ارقام نسبتاً زودرس مانند هاملین، ناول و لمونها نسبتاً حساس، ارقام میانرس مانند والنسیا، تانگورها، تانجوها و تانجرین‌ها حساسیت کم و متحمل به بیماری هستند.

شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار

این بیماری توسط باکتری به نام Pseudomonas syringae pv. Syringae ایجاد می‌شود. Pseudomonas بیمارگری خطرناک است که بیش از 200 گونه گیاهی را آلوده می‌کند. این باکتری میله‌ای شکل، گرم منفی با تاژک‌های قطبی است. باکتری سودوموناس دارای 50 پاتوار است که همگی شناسایی شده و به عنوان پاتوژن گیاهی روی طیف وسیعی از گونه‌ها بیماریزا هستند.

اما بیشترین بیماریزایی توسط پاتوار Syringae ایجاد می‌شود. نامگذاری این گونه از روی گیاه درخت یاس بنفش با نام علمی Syringa vulgaris صورت گرفته است. زیرا عامل این بیماری، اولین بار از یاس بنفش استخراج شد. علائم شانکر باکتریایی درختان میوه هسته‌دار درست مشابه با شانکر باکتریایی مرکبات است که توسط Xanthomonas citri subsp. Citri ایجاد می‌شود.

شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار

شانکر سیتوسپورایی

بیماری شانکر سیتوسپورایی نیز توسط نوعی قارچ (Cytospora) ایجاد می‌شود که در فرم غیرجنسی با نام علمی Cytospora persooni یا C. leucostoma و در فرم جنسی به نام Leucostoma persooni است. در درختان زرد آلو گونه Cytospora cinecta sacc نیز میتواند بیماری شانکر ایجاد کند. این بیماری به بیماری فیتیله نارنجی معروف است. از نام‌های دیگر آن می‌توان دارخور و شانکر لوکوستومایی نیز نام برد. سیتوسپورا بر روی درختان میوه هسته دار مانند سیب، گردو، چنار و سیاه درختان (آلو، شلیل، زردآلو، هلو، گوجه سبز و …) بیماریزایی دارد.

علائم بیماری شانکر سیتوسپورایی

علائم این بیماری بر روی تمامی قسمتهای درختان قابل مشاهده است. بر روی سرشاخه‌ها، شاخه‌های جوان و تنه اصلی به صورت سیاهی و نکروزه شدن بافت و خروج شیره یا صمغ (انگم) به رنگ نارنجی تا قهوه‌ای رنگ قابل مشاهده است. پوست قسمتهای آلوده به تدریج تیره‌تر و فرورفته شده و به شانکر تبدیل می‌شوند.

اندامهای تولیدمثلی قارچ (پیکنیدیوم‌ها) که به شکل دانه های بسیار ریز و سیاه رنگ هستند؛ در مرکز شانکر قابل مشاهده می‌باشند. در اغلب گیاهان آلوده سرانجام شاخه‌ها و بخشهای آلوده خشکیده می‌شوند. برگهای بالای محل آلودگی سبز خشک می‌شوند. میوه‌های آلوده چروکیده و خشک شده و در نهایت ریزش می‌کنند.

میزان صمغ نیز در گیاهان مختلف متفاوت است. به عنوان مثال تراوش صمغ در درختان هلو بیشتر از آلو است. در برخی گیاهان مانند زردآلو ممکن است گیاه به یکباره خشک و دچار مرگ ناگهانی شود.

شانکر سیتوسپورایی

انتقال و انتشار بیماری

ایجاد عفونت به واسطه زخم‌هایی که توسط آسیب‌های مکانیکی (هرس، تگرگ، برف و باران شدید که منجر به شکستگی و آسیب به درختان شود)، ترک‌هایی که در اثر تنش دمایی و آبیاری به وجود می‌آیند؛ یا آسیب‌های ناشی از تغذیه حیوانات و حشرات، ایجاد می‌شود. در اثر رطوبت بالا و وزش باد اسپورهای قارچ از روزنه‌های پیکنیدیوم خارج می‌شوند و انتشار می‌یابند. چرخه بیماری در فصول خنک که باران شدید و رطوبت بالا باشد چندین بار تکرار می‌شود. شیوع بیماری شانکر در مناطق پرباران و مرطوب بیشتر است. بدون انجام آزمایش ممکن است شانکر باکتریایی درختان هسته‌دار با شانکر سیتوسپورایی اشتباه گرفته شود.

مبارزه با بیمار شانکر سیتوسپورایی

  • قرنطینه و رعایت اقدامات بهداشتی به منظور ممانعت از ورود بیماری به مناطق سالم
  • استفاده از ارقام مقاوم در مناطق آلوده
  • اطمینان از سلامت نهال‌ها در باغ‌های جدید الاحداث و پیوندک‌های سالم
  • کاشتن درختان بادشکن به منظور جلوگیری از انتشار عامل بیماری توسط وزش باد
  • بریدن و جدا کردن (هرس) اندام‌ها و شاخه‌های بیمار گیاه به اندازه 10 تا 15 سانتی‌متر پایین‌تر از محل آلوده و بریدن شاخه‌های فرعی تا سر شاخه اصلی و انهدام آن‌ها در خارج از باغ
  • پوشاندن و ضدعفونی کردن محل هرس تا حداکثر یک روز بعد از ایجاد زخم با چسب هرس و بردوفیکس رقیق نشده
  • سمپاشی درختان با قارچ کش های مسی مانند اکسی کلرور مس، بردوفیکس، نوردُکس، رِدشیلد و … (سمپاشی درختان بیمار در مناطق آلوده باید بسته به شدت بیماری 4 تا 6 مرتبه انجام شود. بهترین زمان دفعه اول زمان تورم جوانه‌ها (قبل از باز شدن گل‌ها)، دفعه دوم بعد از ریزش گلبرگ‌ها و دفعات بعدی هر کدام به فاصله 15 روز صورت گیرد.)

سوالات متداول

+

2 دیدگاه در “انواع شانکر و روش‌های مبارزه

  1. سلام وقت بخیر
    بدنه درختان انار من به شدت پوسته پوسته شده ولی هیچ صمغی ازشون خارج نشده. این نشانه ی بیماری قارچی هست درسته؟
    سم قوی تر از بردوفیکس چی معرفی میکنید؟

    • سلام
      وقت شما هم بخیر
      دلیل پوسته پوسته شدن درخت باید بررسی شه. لطفا تصویر واضح به شماره درج شده در سایت ارسال بفرمایید.
      به جای بردوفیکس میتونید از سم ردشیلد استفاده کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

مطالب مرتبط

مطالب پیشنهادی برای شما

دسته‌های محصولات

جدیدترین محصولات

مرجع مشاوره و خرید نهاده های کشاورزی با بیش از 50 سال سابقه تهیه و عرضه محصولات و همکاری با معتبرترین شرکت های دنیا.

راه های ارتباطی

info@daneshfarm.com

شعبه ۲: فارس- شیراز - خیابان فردوسی

شعبه ۱: فارس - کازرون - خیابان ابوذر

مجوز ها

سبد خرید

جهت دانلود PDF کلیک کنید