فهرست مطالب
تست قوه نامیه
هیچ چیز خسته کننده‌تر از این نیست که برای رشد بذر و پرورش یک گیاه وقت بگذارید اما بذرها هیچوقت جوانه نزنند. اینجاست که اهمیت تست قوه نامیه بذر (یا درصد جوانه‌زنی بذر) مشخص می‌شود. قبل از کشت بذر چگونه درصد جوانه زنی بذر را بدانیم؟ غیر ممکن است بتوان با نگاه کردن به بذر فهمید که آیا سبز می‌شود یا نه. چه بذرها را خودتان به صورت دستی گرفته باشید چه پاکت‌های بذری دارید که از سال قبل خریداری کردید. بنابراین باید بدانید که چطور می‌توان قبل از کشت بذر، قوه نامیه آن را تست کرد.
قوه نامیه بذر چیست؟
وقتی که در مورد قوه نامیه (Germination) صحبت می‌کنیم منظورمان درصد بذرهایی است که زنده هستند و می‌توانند رشد کنند و جوانه بزنند. درصد جوانه زنی بالاتر به این معنی است که تعداد بذرهای بیشتری جوانه خواهند زد. و شما باید تعداد بذر کمتری کشت کنید تا به تعداد بوته‌های دلخواهی که میخواهید برسید.
بعنوان مثال، اگر قوه نامیه 90 درصد باشد به این معنی است که از 100 عدد بذر 90 عدد جوانه خواهد زد. به بیان دیگر، شما اگر 50 عدد بذر بکارید خیالتان راحت است که حداقل 45 عدد از این بذرها جوانه خواهند زد. (البته که شرایط مناسب برای جوانه زنی هم باید رعایت شود. مثل دما، رطوبت و…) مثلا اگر درصد جوانه زنی 50 درصد باشد می‌دانید که باید 2 برابر تعداد بوته‌هایی که میخواهید بذر بکارید. اگر 50 بوته لوبیا سبز میخواهید باید 100 عدد بذر با قوه نامیه 50 درصد بکارید تا به این تعدادی که میخواهید برسید.
فرمول محاسبه درصد جوانه زنی بذر
برای اینکه درصد جوانه زنی بذر را محاسبه کنید، تعداد مشخصی بذر را به روش‌هایی که در ادامه توضیح می‌دهیم مورد تست قرار دهید. پس از گذشت 1 الی 2 هفته تعداد بذرهایی که جوانه زده‌اند را بشمارید. و سپس از طریق فرمول زیر درصد جوانه زنی بذر را محاسبه کنید.
درصد جوانه زنی= تعداد بذر جوانه زده تقسیم بر تعداد بذر کاشته شده ضربدر 100
4 روش تست قوه نامیه بذر
می‌دانیم که درصد جوانه زنی بذر به مرور زمان کاهش پیدا می‌کند. حتی اگر بذرها را در شرایط مناسب انبار و نگهداری کرده باشید. در ادامه روش‌های مختلفی برای تست قوه نامیه به شما معرفی خواهیم کرد.
روش دستمال کاغذی
این روش آسان ترین روش برای تست درصد جوانه زنی است.
لوازمی که نیاز دارید:
- بذرها
- 1 الی 2 عدد دستمال کاغذی
- کیسه پلاستیکی
برای انجام این تست، ابتدا دستمال کاغذی را خیس کنید. دستمال‌ها در حدی که مرطوب باشند کافی است. آنها را زیاد خیس نکنید. سپس بذرها را روی دستمال قرار دهید. به طور کلی روی هر دستمال میتوانید 10 عدد بذر قرار دهید. در اینصورت تعیین درصد هم آسان‌تر خواهد بود.
سپس یک دستمال کاغذی دیگر را روی اولی قرا دهید. تا مطمئن شوید بذرها در شرایط مرطوب قرار دارند. بذرها و دستمال کاغذی‌ها را در یک کیسه پلاستیکی قرار دهید. آن را ببندید و کیسه را در جای گرم قرار دهید. با توجه به نوع بذری که دارید تست می‌کنید بین 2 تا 14 روز زمان می‌برد تا جوانه بزند. شما باید میانگین زمان جوانه زنی نوع بذری که کشت می‌کنید را بدانید.
اگر بذری تست می‌کنید که به آرامی جوانه میزند (مثل بذر هویج) باید دستمال کاغذی را به مرور زمان با اسپری آب پاش خیس کنید تا مطمئن شوید مرطوب باقی می‌ماند. اگر دستمال کاغذی خشک شود، بذرها جوانه نخواهند زد. به محض اینکه بذرها شروع به جوانه زنی کردند 2 الی 3 روز صبر کنید و تعداد بذرهایی که جوانه زدند و آنهایی که جوانه نزدند را بشمارید. و به این ترتیب درصد جوانه زنی بذر مشخص خواهد شد.
روش غرقابی
بذرها را در یک ظرف پر از آب قرار دهید. اجازه بدهید تا 15 دقیقه در آب بمانند. اگر بذرها در آب فرو رفتند به این معنی است که هنوز زنده‌اند اما اگر روی سطح آب شناور شوند یعنی به احتمال زیاد جوانه نخواهند زد. این روش دقت روش اول را ندارد اما می‌تواند یک دید کلی از وضعیت بذرها به شما بدهد. میتوانید نتیجه این روش را با روش اول مقایسه کنید و میزان درستی آن را بسنجید.
تست غرقابی برای بذرهای با اندازه بزرگتر مثل بذر لوبیا، نخود، ذرت و … بهتر جواب می‌دهد. اگر میخواهید بذرهای با اندازه کوچک مثل هویج یا کاهو را تست کنید این روش مناسب نیست. بذرهای کوچک در هر صورت روی سطح آب شناور خواهند شد بنابراین این روش عملا برای آنها قابل استفاده نیست.
تست جوانه زنی در شن
این تست به طور میانگین بین 7 تا 10 روز زمان می‌برد. لوازم مورد نیاز برای انجام این روش:
- شن تمیز
- محفظه نگهدارنده
- آب
این روش شبیه به روش دستمال کاغذی است اما به جای دستمال کاغذی یک لایه شن خیس در زیر و روی بذر قرار می‌گیرد. شما باید در طول انجام تست، شن را مرطوب نگه دارید. شن‌ها را به طور یکسان در ظرف نگهدارنده بریزید. شن را مرطوب کنید اما توجه کنید که خیلی خیس نشود. بذرها را به صورت ردیفی قرار دهید، یک لایه دیگر از شن روی بذرها بریزید و با اسپری آن را مرطوب کنید. طی مدت جوانه‌زنی، رطوبت را حفظ کنید و در نهایت ببینید که چند درصد از بذرها سبز شدند.
تست جوانه زنی در خاک
این روش شبیه به روش قبل است اما به جای شن از خاک استفاده خواهید کرد. چیزهایی که نیاز دارید:
- خاک گلدان
- گلدان کوچک
- پرلیت
- آب
بعضی بذرها فقط در خاک جوانه می‌زنند (مثل بادام زمینی). برای این نوع بذرها، باید تست خاک استفاده کنید. خاک گلدان را درون گلدان یا محفظه مورد نظر بریزید، سپس بذرها را درون خاک بکارید.
در مرحله بعد روی بذرها پرلیت بریزید. تا زمانی که مطمئن شدید همه بذرهایی که قدرت جوانه زنی داشتند سبز شده اند، خاک را مرطوب و گرم نگه دارید. بهتر است جایی که بذرها را کشت کردید با یک نشانه گذار علامت بگذارید تا بدانید که جوانه‌ها کجا سبز خواهند شد.
شرایط دمایی خاک برای جوانه زنی بذر
| کمترین دما (سانتی‌گراد) | محدوده بهینه دما (سانتی‌گراد) | دمای بهینه (سانتی‌گراد) | بیشترین دما (سانتی‌گراد) | ||
|---|---|---|---|---|---|
| چغندر | 4.4 | 10.0 | 29.4 | 29.4 | 29.4 |
| کلم | 4.4 | 7.2 | 35.0 | 29.4 | 37.8 |
| گل کلم | 4.4 | 7.2 | 29.4 | 26.7 | 37.8 |
| کرفس | 4.4 | 15.6 | 21.1 | 21.1 | 29.4 |
| چارد | 4.4 | 10.0 | 29.4 | 29.4 | 35.0 |
| خیار | 15.6 | 15.6 | 35.0 | 35.0 | 40.6 |
| بادمجان | 15.6 | 23.9 | 32.2 | 29.4 | 35.0 |
| کاهو | 1.7 | 4.4 | 26.7 | 23.9 | 29.4 |
| خربزه | 15.6 | 23.9 | 35.0 | 32.2 | 37.8 |
| پیاز | 1.7 | 10.0 | 35.0 | 23.9 | 35.0 |
| جعفری | 4.4 | 10.0 | 29.4 | 23.9 | 32.2 |
| فلفل | 15.6 | 18.3 | 35.0 | 29.4 | 35.0 |
| کدو تنبل | 15.6 | 21.1 | 32.2 | 32.2 | 37.8 |
| اسفناج | 1.7 | 7.2 | 23.9 | 21.1 | 29.4 |
| کدو خورشتی | 15.6 | 21.1 | 35.0 | 35.0 | 37.8 |
| گوجه فرنگی | 10.0 | 21.1 | 35.0 | 29.4 | 35.0 |
دمای خاک با قرار دادن دماسنج در عمق 8 تا 10 سانتی‌متری خاک مشخص می‌شود.
سوالات متداول در مورد قوه نامیه بذر
درصد جوانه زنی خوب چه درصدی است؟
معمولا درصد جوانه زنی بالاتر 50 درصد خوب به حساب می آید. اما بیشتر کشاورزان به دنبال قوه نامیه 80 تا 100 درصد هستند. بذر هایی با این درصد جوانه زنی از کیفیت خوبی برخوردار هستند. اگر درصد جوانی زنی کمتر از 50 باشد بهتر است بذر جدید بخرید. چون در این صورت باید 2 برابر تعداد بوته هایی که میخواهید بذر بکارید.
بذر ها تا چه زمانی قابلیت استفاده دارند؟
سوال پرتکرار کشاورزان این است که بذر را تا چه مدت می‌توان نگه داشت؟ بذر درواقع یک تاریخ انقضای مشخص ندارد. اینکه بذرها تا چه زمانی ماندگاری دارند بستگی به نوع بذر و شرایط نگهداری آنها دارد. اکثر بذرها را می‌توان حتی تا 10 سال نگهداری کرد اما برخی دیگر را نهایتا 1 تا 2 سال می‌توان نگه داشت. چیزی که باید بدانید این است که بذرها تا ابد نخواهند ماند بخاطر همین هم تست قوه نامیه مهم است. در جدول زیر متوسط زمان نگهداری بذرهای مختلف را برایتان آورده‌ایم:
| 1 سال | سیر، پیاز |
| 2 سال | فلفل، ذرت، بامیه |
| 3 سال | لوبیا، کلم بروکلی، هویج، نخود فرنگی |
| 4 سال | چغندر، کلم بروکسل، گل کلم، کلم برگ، بادمجان، تربچه، کدو، گوجه فرنگی |
| 5 سال | خیار، کاهو، شلغم |
بهترین روش نگهداری بذر برای افزایش قوه نامیه چیست؟
شرایط مناسب نگهداری به نوع بذر بستگی دارد. بهترین شرایط برای انبار بذر شرایط خنک، تاریک و خشک است. معمولا بهتر است آنها را در یک کیسه یا محفظه بسته نگه دارید و سپس آنها را در یخچال یا زیرزمین خنک قرا دهید. گرما یا سرمای زیاد باعث از بین رفتن قدرت جوانه زنی بذر می‌شود و رطوبت زیاد هم باعث می‌شود که بذرها دچار پوسیدگی بشوند.
بعد از تست درصد حوانه زنی با بذر ها چکار کنیم؟
بعد از تست بذر، آنهایی که جوانه زدند را میتوانید همچنان بکارید. بذرها را دور نریزید. بذرهایی که جوانه زدند بذرهای خوبی هستند. اگر هنوز زمان کشت بذر نرسیده میتوانید از آنها بعنوان کود در کمپوست استفاده کنید یا جوانه‌ها را بعنوان غذا به مرغ‌ها بدهید. منتقل کردن بذرها از شرایط تست به زمین کار سختی است چون بذرها ظریف هستند. اگر بذرها به دستمال کاغذی چسبیده باشند، ریشه‌ها را جدا نکنید، دستمال کاغذی را ببرید و بذرها را جدا کنید و به گلدان یا زمین منتقل کنید. به طور کلی اگر میخواهید بذرها را به زمین یا گلدان منتقل کنید، از روش تست در شن استفاده کنید.
روش های تست قوه نامیه بذر که در این مقاله توضیح داده شد به شما کمک می‌کند تا در زمان و انرژی‌تان صرفه جویی کنید و مطمئن باشید بذرهایی که میکارید به موقع جوانه خواهند زد.
