راهنمای کاشت ذرت (دانه ای و علوفه ای)

مهمترین نکات کاشت و پرورش ذرت

از نظر سطح زیر کشت، ذرت بعد از گندم و برنج سومین محصول زراعی مهم دنیا و از نظر میزان تولید، دومین محصول بعد از گندم می باشد. تولید و کشت ذرت علاوه بر تامین دانه و علوفه مورد نیاز دامداری‌ها و مرغداری‌ها، در صنعت غذایی، دارویی و شیمیایی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در صورتی ‌که می‌خواهید گیاه ذرت پرورش بدهید، باید با نکاتی در مورد انتخاب بذر ذرت و کاشت آن آشنا باشید. در این مقاله سعی داریم اصول کاشت، داشت و برداشت ذرت در ایران را به شما ارائه دهیم.

دمای مناسب کاشت ذرت

خاک مناسب برای کشت ذرت

خاک‌هایی با عمق کافی، نرم و قابل نفوذ، مناسب کاشت ذرت هستند. میزان pH مناسب نیز 6 تا 7 می‌باشد. همچنین ذرت به رطوبت اضافی خاک نیز بسیار حساس است. بنابراین مزارع کاشت ذرت بایستی دارای زهکشی مناسب باشند.

اقلیم و الگوی کشت ذرت

برخلاف سایر گیاهان خانواده غلات، ذرت گیاهی گرمادوست است و از زمان کاشت تا برداشت، به گرمای زیادی نیاز دارد. در مناطقی که میانگین دمای روزانه کمتر از 19 درجه سانتیگراد است و یا در مناطقی که میانگین دمای ماه‌های تابستان آن کمتر از 23 درجه سانتیگراد است، کشت ذرت توصیه نمی‌شود. برای تولید ذرت، شرایط آب و هوایی متنوع و مناسبی در ایران وجود دارد. همچنین بدلیل وجود تنوع و سازگاری گسترده گیاه ذرت، امکان کشت آن در بیشتر مناطق و اقلیم‌های (گرم، معتدل و سرد) کشور وجود دارد. انتخاب رقم مناسب ذرت با توجه به شرایط محیطی و اقلیم هر منطقه و دوره رسیدن آن (زودرس، متوسط رس و دیررس) انجام می‌شود.

انتخاب زمین مناسب کشت ذرت

خاک مناسب کاشت ذرت بایستی دارای عمق کافی، نرم و قابل نفوذ باشد. همچنین اگر pH خاک ذرت بین 6 تا 7 باشد، امکان تولید محصول قابل توجهی نیز وجود دارد. در رابطه با شوری خاک، ذرت در خاک‌هایی با دامنه شوری 1-4 میلی‌موس بر سانتیمتر رشد می‌کند و در خاک‌هایی با شوری بالاتر از 4 میلی‌موس بر سانتیمتر بایستی میزان بذر را افزایش داد. همچنین کشت ذرت در خاک‌هایی با شوری بالاتر از 6 میلی‌موس بر سانتیمتر، اقتصادی نیست.

انتخاب رقم ذرت هیبرید مناسب

اولین بخش مهم برنامه‌ریزی تولید، انتخاب رقم است. ارقام هیبرید ذرت دارای تنوع زیاد و ویژگی‌های متفاوتند. تفاوت بین ارقام ذرت موجود در بازار، به تولیدکننده اجازه استفاده بهینه از این تنوع را می‌دهد. با توجه به اینکه در ایران، ذرت، محصول قبل از کلزا و گندم است، برای برداشت به موقع باید از ارقام هیبرید با دوره رشد و نمو کوتاهتر استفاده کرد. استفاده از ارقام زودرس ذرت منجر می‌شود تا در زمان برداشت، رطوبت محصول مناسب بوده و از تاخیر در کشت محصولات بعدی جلوگیری شود.

از جمله مراحل کلیدی تولید ذرت، انتخاب گروه رسیدگی مناسب جهت کاشت در هر منطقه است. گروه‌های مختلف رسیدگی ذرت دارای عملکرد متفاوت هستند. بنابراین انتخاب رقم مناسب با گروه رسیدگی منطبق با شرایط محیطی در هر منطقه، اهمیت ویژه‌ای دارد. به طور مثال، عملکرد ارقام دیررس در کاشت تأخیری در مقایسه با ارقامی با طول دور رشد کوتاه‌تر به شدت کاهش می‌یابد. بنابراین، در مناطقی که خطر وقوع سرمای زودرس پاییزه دارند، انتخاب رقم مناسب با طول دوره رسیدگی منطبق بر شرایط محیطی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

انتخاب بذر ذرت

برای کاهش احتمال پوسیدگی بذور و حمله آفات و بیماری‌ها بایستی در انتخاب بذر دقت نمود. برای جلوگیری از حمله احتمالی قارچ‌ها، بایستی قبل از کاشت، بذر ذرت را با قارچکش‌های مناسب (مانند قارچکش سلست سینجنتا) ضدعفونی نمود. درجه خلوص و قوه نامیه بذور هیبریدی که برای کشت ذرت مورد استفاده قرار می‌گیرد باید به ترتیب حداقل 98 و 90 درصد باشد. مقدار بذر مورد نیاز برای کشت ذرت دانه‌ای و علوفه‌ای نیز به ترتیب 25 و 30 کیلوگرم در هکتار است.

معرفی چند رقم بذر ذرت

بذر ذرت شیرین درایور

رقم هیبرید ذرت شیرین درایور نسبتا زودرس و تولید شرکت کلوز فرانسه است. این بذر مناسب کشت فضای باز بوده و دارای دانه‌های شیرین (سوپرسوئیت) با دانه‌بندی قوی و یکنواخت بوده که کیفیت خود را تا انتهای کلاک حفظ می‌کند. غلاف ذرت درایور خوشرنگ و زیبا با پوششی عالی و مناسب فرآوری و تازه‌خوری است. این رقم دارای مقاومت نسبی به بیماریهای قارچی و ویروسی می‌باشد.

بذر ذرت شیرین تایسون

بذر ذرت شیرین سوپرسوئیت تایسون، رقمی هیبرید و میان‌رس از شرکت سینجنتا سوئیس و مناسب کشت فضای باز می‌باشد. این رقم دارای دانه‌های شیرین و یکنواخت با دانه‌بندی قوی بوده که کیفیت خود را تا انتهای کلاک حفظ می‌کند. بذر ذرت به علت حساسیت به سرما، در فصول گرم سال کشت می‌شود. این رقم دارای غلافی زیبا با پوششی عالی بوده و مناسب جهت تازه‌خوری و فرآوری است. دارای مقاومت نسبی به بیماری‌های ویروسی و قارچی می‌باشد.

بذر ذرت شیرین SF 1280 F1

بذر ذرت شیرین رقم SF 1280 هیبرید بوده و تولید شرکت فیتو اسپانیاست. این رقم نسبتاً زودرس و مناسب مصرف دانه‌ای با دوره رشد حدود 80 روز می‌باشد.

بذر ذرت شیرین بیتا

بذر ذرت شیرین رقم بیتا، هیبرید تولیدی شرکت بیکر برادرز هلند است و مناسب کشت فضای باز و از دسته ذرت های سوپرسوئیت می‌باشد. این رقم دارای دانه‌های شیرین و با دانه‌بندی یکنواخت و قوی است که کیفیت خود را تا انتهای زمان برداشت حفظ می‌کند. رقم هیبرید بیتا دارای غلافی زیبا و با پوششی عالی بوده و مناسب تازه خوری است. دوره رسیدگی این رقم بین 75 تا 80 روز است و نسبت به بیماریهای قارچی متحمل می‌باشد.

بذر ذرت دو منظوره 704

رقم هیبرید ذرت دو منظوره 704 تولید شرکت کشت و صنعت و دامپروری پارس و مناسب کشت فضای باز است. این رقم دارای دانه‌بندی قوی و یکنواخت و غلاف زیبا با پوشش عالی است. این رقم مناسب مصرف دانه‌ای و علوفه‌ای و دارای مقاومت نسبی به بیماری‌های سیاهک و فوزاریوم است.

عمق کاشت بذر ذرت

یکنواختی و سرعت جوانه‌زنی نه تنها به دمای خاک، بلکه به عمق کاشت بذر ذرت نیز بستگی دارد. بسته به نوع خاک، عمق مناسب کاشت معمولاً بین ۷ تا ۵ سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود. در شرایطی که دما و رطوبت خاک مناسب باشد، عمق کاشت ۴ تا ۵ سانتیمتر ایده‌آل خواهد بود. در کشت‌های زود بخصوص، در صورتی که خاک سرد باشد، عمق مناسب کاشت ۲.۵ تا ۴ سانتیمتر است. همچنین در مواقعی که خاک خشک باشد و یا کشت با تأخیر انجام می‌شود، برای اینکه بذر رطوبت لازم را جذب کند، نیاز است که بذر در عمق ۶.۵ تا ۷.۵ سانتیمتر کشت شود.

تاریخ کاشت بذر ذرت

با توجه به گرما دوست بودن گیاه ذرت، زمانی که دمای خاک در سه روز متوالی به ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد رسید می‌توان اقدام به کشت نمود. معمولاً کشت ذرت بعد از برداشت گندم بعنوان کشت دوم و یا در برخی از مناطق که مشکل آب آبیاری دارند (مانند خراسان)، بعد از قطع آب گندم و جو انجام می‌شود. بنابراین عوامل موثر در تعیین تاریخ کاشت، رقم مورد کشت، نوع اقلیم و زمان مناسب کشت بعدی پاییزه است. به طور کلی می‌توان گفت که تاریخ کاشت مناسب ارقام ذرت در اقلیم‌های مختلف به شرح زیر است:

مناطق معتدل (استان‌های اصفهان، خراسان و زرقان فارس)

کشت اول: برای کشت اول ذرت دانه‌ای و سیلویی، ارقام دیررس نسبت به ارقام متوسط رس و زودرس اولویت دارند. تعیین تاریخ کاشت اول با توجه به زمانی است که دمای خاک مناسب و حدود ۱۰-۱۲ درجه سانتی‌گراد باشد. در برخی مناطق برای فرار از بیماری ویروسی کوتولگی زبر ذرت (مناطق معتدل استان‌های فارس و اصفهان)، امکان به تأخیر انداختن تاریخ کشت تا ۲۰ یا ۳۰ خرداد وجود دارد.

کشت دوم: ذرت بیشتر به صورت کشت دوم در تناوب قرار می‌گیرد. به همین دلیل تاریخ کاشت ذرت بلافاصله بعد از قطع آب یا برداشت گندم و جو و تهیه زمین است. ارقام دانه‌ای زودرس تا تاریخ حداکثر ۲۰ تیر و ارقام متوسط رس را نیز می‌توان تا تاریخ حداکثر ۱۰ تیر کاشت. همچنین ارقام ذرت علوفه‌ای را می‌توان از بین ارقام دیررس و متوسط رس مناسب انتخاب نمود.

مناطق گرم (استان‌های کرمان و خوزستان)

در مناطق گرم کشور کشت با تاخیر انجام می‌شود، تا از همزمانی دوره زایشی گیاه با درجه حرارت ۴۰ درجه سانتی‌گراد و بالاتر، جلوگیری شود. همچنین برای اینکه بتوان ذرت را با رطوبت مناسب برداشت نمود و از تاخیر در کشت گندم پاییزه جلوگیری کرد بایستی از ارقام متوسط رس استفاده نمود. در خوزستان، مناسب‌ترین تاریخ کاشت برای ارقام دیررس، ۲۵ تیر ماه تا ۵ مرداد است. در صورت نیاز، ارقام زودرس را بایستی در تاریخ ۱۵ مرداد کشت نمود. در استان کرمان تاریخ کاشت ارقام زودرس، حداکثر تا ۱۰ مرداد و ارقام متوسط رس، حداکثر تا ۵ مرداد و ارقام دیررس از نیمه دوم تیرماه تا ۳۰ تیر می‌باشد.

مناطق سرد (دشت اردبیل)

در مناطق سرد کشور نیز ذرت دانه‌ای را به عنوان کشت اول در نظر می‌گیرند. بعد از گرم شدن هوا و رسیدن دمای خاک در سه روز متوالی به ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد، کشت ذرت انجام می‌شود. ارقام ذرت دانه‌ای مناسب برای کشت مناطق سرد، ارقام زودرس و ارقام زود تا متوسط رس است.

آبیاری ذرت

ذرت در مراحل مختلف رشد به تنش کم‌آبی حساس و به طور کلی آب‌دوست می‌باشد. خشکی می‌تواند در همه مراحل رشد ذرت، خسارت ایجاد نماید. در مراحل اولیه، خشکی باعث مرگ گیاهچه‌های جوان و کاهش تراکم بوته می‌شود. در مراحل بعدی سطح برگ کاهش یافته و بدنبال آن نور خورشید کمتر جذب شده و عملکرد افت می‌کند. ذرت در دوره گلدهی به تنش خشکی بسیار حساس است و منجر به کاهش عملکرد شدید می‌شود. در مراحل خشکی شدید علائم به صورت سوختن یا کوچک شدن برگ‌ها دیده می‌شود که منجر به کاهش عملکرد شدید خواهد شد.

بنابراین علاوه بر انتخاب زمین مناسب و تعیین سطح زیر کشت بایستی به میزان آب در دسترس نیز توجه نمود. عدم هماهنگی بین میزان آب و سطح زیر کشت، می‌تواند منجر به بروز خسارت به محصولات حاضر در تناوب و ضرر اقتصادی به کشاورزان خواهد شد. همچنین در کشت‌های پاییزه معمولاً در اوایل فصل رشد، کمبود آب آبیاری وجود دارد. با توجه به اینکه در کشت بهاره و یا تابستانه نیز آبیاری غلات و کلزا با آب اول ذرت تداخل خواهد داشت، میزان آب آبیاری و سطح زیر کشت بایستی به دقت بررسی شود.

فاکتورهای تعیین‌کننده آب مورد نیاز ذرت شامل نوع خاک، روش آبیاری، نوع رقم (زودرس یا دیررس) و اقلیم هر منطقه می‌باشد.

به طور کلی مقدار آب مورد نیاز برای بذر ذرت در کشت اول حدود ۸۰۰۰ متر مکعب در هکتار است که در مناطق گرم و خشک به ۹ تا ۱۰ هزار متر مکعب در هکتار می‌رسد. همچنین مطابق گزارشات، آب مورد نیاز ذرت برای کشت دوم ۶۵۰۰ متر مکعب است. عوامل موثر در تعیین دور آبیاری شامل روش آبیاری، بافت خاک و اقلیم منطقه است. معمولاً دور آبیاری هر ۸ تا ۱۰ روز یکبار توصیه می‌شود. در مناطق گرم کشور مثل خوزستان و اقلیم گرم فارس، برای جلوگیری از بدسبزی و کاهش تراکم بوته‌ها، آبیاری اول و دوم ذرت با فاصله ۳ تا ۴ روز انجام می‌گیرد.

گرفتن مشاوره در مورد بذر ذرت از مزرعه دانش

در مقاله حاضر به آموزش انتخاب بذر ذرت و مراحل کاشت آن در ایران پرداختیم و چند نمونه بذر هیبرید محبوب موجود در بازار ایران را معرفی نمودیم. با اینحال، شما به عنوان کشاورز، نیازی نیست که در خصوص همه انواع بذرهای ذرت اطلاع داشته باشید و بایستی درمورد نمونه های خاصی که برای کشت در منطقه شما مناسب است، بپردازید. راهکار ساده و اصولی برای کسب اطلاعات درمورد بذرهای ذرت این است که با مشاوران مزرعه دانش همراه شوید. شما هم اکنون میتوانید ارقام پرطرفدار ذرت دانه ای و علوفه ای را با شرایط مناسب کشت، در وب سایت ما مشاهده نموده و محصول مورد نظر خود را خریداری کنید.