یکی از مهمترین ارقامی که در بازار ایران همواره مورد استفاده توجه بوده، بذر هندوانه است. بسیاری از کشاورزان ایرانی اقدام به کاشت و پرورش هندوانه میکنند اما اطلاعات دقیق از این بذر نداشته و بدون هیچ توجهی به نکات مهم، سرمایه خود را هدر میدهند. از این رو در ادامه این مطلب هدف را بر این امر قرار داده ایم که در به بررسی روش اصلی کاشت هندوانه؛ پرورش هندوانه و موارد نگهداری و زراعت این بذر بپردازیم.
آموزش کاشت هندوانه
مصرف جهانی هندوانه در مقایسه با سایر کدوئیان بیشتر است. در سال 2020، تولید جهانی هندوانه 6/101 میلیون تن بود که چین 60٪ از تولید کل (1/60 میلیون تن) را تشکیل می داد. تولیدکنندگان ثانویه شامل ترکیه، هند، ایران، الجزایر و برزیل بودند که همگی تولید سالانه 2 تا 3 میلیون تن در سال 2020 داشتند. به طورکلی آب و هوای گرمسیری تا معتدل مناسب کاشت هندوانه است. این گیاه برای رشد بهینه به دمای بالاتر از حدود ۲۵ درجه سانتی گراد نیاز دارند. انتخاب رقم هندوانه مناسب و کاشت بذوری با درصد جوانه زنی و قوه نامیه بالا اهمیت زیادی دارد.
معمولا دیده میشود که برخی از کشاورزان نام رقمی که کاشت هندوانه میکنند را نمیدانند و اشتباها بذور را به نام شرکت تولیدکننده آن میشناسند. بنابراین توصیه میکنیم که در زمان خرید بذر هندوانه حتما به نام رقم، تاریخ تولید، انقضاء و قوه نامیه آن توجه فرمائید. در این مقاله سعی داریم تا شما را با مراحل کاشت هندوانه آشنا کرده و بهترین ارقام مناسب کاشت هندوانه در استان فارس را به شما معرفی کنیم.
زمان کاشت هندوانه
به طورکلی تاریخ کاشت هندوانه در مناطق مختلف ایران متفاوت است و به رقم هندوانه مورد کاشت هندوانه هم بستگی دارد. با اینحال، باتوجه به اینکه هندوانه از جمله گیاهان گرمسیری است و منشا آن احتمالا آفریقا می باشد، حداقل دمای موردنیاز برای سبز شدن آن 15 تا 20 درجه سانتی گراد است. بنابراین تاریخ کشت در هر منطقه را بر همین اساس بایستی تنظیم نمود. دمای مناسب خاک برای حداکثر جوانه زنی بذر هندوانه، بالای 30 درجه سانتی گراد است.
اگر دمای خاک کمتر از 21 درجه سانتی گراد باشد، روند جوانه زنی کند میشود، بطوریکه در دمای 15 درجه، جوانه زنی صورت نمیگیرد. بذرهای هندوانه، معمولا در قوطی یا پاکت بسته بندی میشوند و با قارچکش هایی مثل تیرام ضدعفونی میشوند. چنانچه از بذور استاندارد (آزاد گرده افشان) فاقد بسته بندی استاندارد استفاده می نمائید، حتما قبل از کاشت آنها را ضدعفونی نمائید.
دمای مناسب برای کاشت نشاء هندوانه، 21-27 درجه درروز و 18 تا 21 درجه در شب میباشد. برای پرورش نشاء، حدود 3-4 هفته زمان نیاز است. عمق کاشت بذر هندوانه حدود 5/2 سانتیمتر در نظر گرفته میشود. برای تخمین میزان بذر مورد نیاز در هکتار به عواملی مثل اندازه بذر، تراکم بوته و درصد جوانه زنی توجه فرمائید. با توجه به اینکه منافع کشاورزها در عرضه هر چه سریعتر محصولاتی مثل هندوانه به بازار هست، بذور هندوانه را از اواخر دی تا اوایل اسفند در زیر تونل های پلاستیکی می کارند.
گرده افشانی هندوانه
گل ماده و نر هندوانه تصویر فوق مربوط به گل ماده (سمت راست) و نر (سمت چپ) در بوته هندوانه میباشد.
در بوته هندوانه دو نوع گل تولید میشود. گل های نر در شروع گلدهی روی هر گره تشکیل میشوند اما تشکیل گلهای ماده، تقریبا بعد از هر 7-10 گره صورت میگیرد. شکل ظاهری گلهای ماده و نر متفاوت و به راحتی قابل تشخیص است. در بخش تحتانی گل ماده بخشی متورم با ظاهری شبیه به یک هندوانه بسیار کوچک دیده میشود.
تعداد میوه مناسب در هر بوته 1-2 عدد است. گرده افشانی هندوانه، توسط حشرات صورت میگیرد و اگر ناقص باشد، میوه تشکیل نمی شود یا بدشکل میشود. قرار گرفتن رو سطح ناصاف و نیش حشرات نیز یکی دیگر از دلایل بدشکل شده میوه است. توصیه میشود که میوه های بدشکل و شکاف دار که قابل عرضه به بازار نیستند را حذف نمائید.
خاک مناسب کاشت هندوانه
خاکی که در آن هندوانه کاشته میشود بایستی زهکشی مناسب، ماده آلی کافی و قابلیت نگهداری آب بالا داشته باشد. بنابراین خاک لومی-شنی که حاصلخیزی خوبی دارد برای کاشت هندوانه مناسب است. میزان pH مناسب نیز 6-5/6 میباشد. چنانچه میزان منیزیم در خاک کم و یا میزان پتاسیم و کلسیم ز یاد باشد شاهد ریزش برگهای هندوانه خواهید بود. همچنین درمواردی که آب کافی دردسترس گیاه نباشد و میزان کلسیم خاک نیز کم باشد، مشکل سوختگی گلگاه در میوه هندوانه ایجاد میشود. همچنین، خاک باید حاوی مقدار کافی عناصر غذایی، به ویژه پتاسیم، فسفر و نیتروژن باشد. بنابراین مهم است که نمونه بردای از خاک و انجام آزمون خاک قبل از کاشت هندوانه در اولویت قرار بگیرد.
سوختگی گلگاه هندوانه عکس فوق مربوط به سوختگی گلگاه هندوانه به دلیل کمبود کلسیم است.
آماده سازی زمین برای کاشت هندوانه
خاک متراکم، رشد ریشه هندوانه را شدیدا محدود میکند. با توجه به نفوذ ریشه هندوانه به عمق 2 متری زمین، در فصل پاییز سال قبل از کاشت بذر هندوانه، زمین را شخم بزنید تا سنگ‌ها و کلوخه های بزرگ شکسته شده و زمین یکدست شود.
فواصل ردیف های کاشت هندوانه
در کاشت هندوانه جوی و پشته ای چنانچه ردیف کاشت روی پشته باشد، فاصله بین جوی ها 2-3 متر در نظر گرفت میشود. اگر کاشت هندوانه در دو طرف پشته انجام شود، فاصله جوی ها 5/4 تا 5 متر میتواند باشد. فاصله بوته ها روی پشته نیز بایستی60 سانتیمتر الی یک متر باشد. به طور کلی با افزایش فاصله بین بوته ها روی ردیف میتوان تا حدی میوه های درشت تری تولید نمود.
آبیاری هندوانه
رطوبت یک شرط مهم دیگر برای رشد هندوانه است و باید به مقدار کافی تامین شود. رطوبت نسبی بین 60 تا 80 درصد برای هندوانه مناسب است. افزایش رطوبت ممکن است منجر به بیماری‌های قارچی شود. بعد از حدود یک هفته الی 10 روز از کاشت بذرها، جوانه‌زدن آنها را مشاهده خواهید کرد.
آبیاری روزانه در این مرحله ضروری است. تنش خشکی در مراحل اولیه رشد هندوانه، سطح برگ و عملکرد میوه را کاهش میدهد. همچنین اثرات منفی تنش خشکی در طی گلدهی و رشد میوه بسیار شدید خواهد بود. استفاده افراطی از کودهای نیتروژنه و آبیاری بیش از حد نیز باعث ایجاد عارضه در میوه و بدمزه شدن آن میشود. خصوصا در زمانیکه وزن میوه ها به 5/4-5/6 کیلوگرم میرسد، آب زیاد باعث میشود میوه شکافته شود.
کنترل علف های هرز در هندوانه
معمولا گونه های پهن برگ علف هرز مثل تاج خروس، سلمه تره، قوزک، گوش بره و گند جارو در مزارع هندوانه دیده میشوند. از گونه های باریک برگ نیز میتوان به پنجه مرغی، اویار سلام، قیاق و چسبک اشاره نمود. همچنین گونه انگل گلدار سس از مهمترین علف های هرز مزارع هندوانه است. برای از بین بردن علف های هرز باریک برگ میتوان از علفکش گالانت، فوکوس، نابواس استفاده نمود. همچنین استفاده از علف کش ترفلان به صورت پیش رویشی توصیه میشود.
طرز کاشت هندوانه زیر پلاستیک
کاشت هندوانه زیر پلاستیک، یکی از روش‌هایی است که به مدیریت بهتر آب، کاهش علف‌های هرز و افزایش بهره‌وری کمک میکند. برای کاشت زیر پلاستیک بایستی خاک حاصلخیز و با زهکشی خوب بوده و با کودهای آلی و معدنی تغذیه شود.کاشت هندوانه زیر پلاستیک به دوصورت کاشت هندوانه مستقیم و کشت نشاء صورت میگیرد:
- در کاشت هندوانه مستقیم، ابتدا نوارهای آبیاری قطره ای را نصب کرده، بذر هندوانه را کشت نموده و روی پشته ها پلاستیک میکشند. در این روش، پلاستیک با گرم نگهداشتن خاک، جوانه زنی و رشد بذر را تسهیل میکند. با مساعد شدن دمای هوای بیرون، نایلون اطراف گیاهچه ها را با تیغ برمیدارند تا بوته در معرض هوای آزاد قرار گرفته و مراحل رشد و توسعه خود را کامل نماید. استفاده از نایلون‌های مشکی نیز برای کنترل علف‌های هرز موثر است. بذور را با عمق 2-3 سانتیمتر در خاک زیر پلاستیک کاشته و سپس آبیاری نمائید. در زمان نصب پلاستیک، لبه های آن را به خاک بچسبانید تا نفوذ هوا کاهش یابد.
- با کشت نشاء در زیر پلاستیک، گیاهان از خطر یخ زدگی و آسیب توسط باد در امان می مانند. در این روش نایلون ها به صورت تونل در بالای گیاهچه ها نصب میشوند. بنابراین تنظیم ارتفاع مناسب تونل برای جلوگیری از سوختگی گیاهان حائز اهمیت است. با مساعد شدن هوا و رفع خطر سرمازدگی، پوشش پلاستیکی برداشته میشود.
اگر در کاشت هندوانه زیر پلاستیک تاخیر ایجاد شود، افزایش دمای هوا مشکلاتی را ایجاد می نماید. به طور مثال جوانه زنی دچار مشکل میشود، دما در ناحیه ریشه افزایش یافته و گرمای بیش از حد میتواند منجر به مرگ گیاهچه‌های جوان گردد. همچنین در این شرایط بیماری‌های خاکزاد مثل فوزاریوم توسعه بیشتری پیدا میکنند.
کشت زیر پلاستیک نشاء عکس فوق مربوط به کشت نشاء زیر تونل های پلاستیکی می باشد.
بهترین بذرهای هندوانه مناسب کشت در استان فارس
به طورکلی بهترین بذر هندوانه، بذری است که زمان کاشت تا برداشت میوه آن کوتاه (زودرس) بوده و بیشترین میزان باردهی و کیفیت میوه را داشته باشد. انتخاب بهترین رقم هندوانه که محصول آن قابلیت صادرات داشته باشد، برای کشاورزان پیشرو در هر منطقه بسیار مهم است. در این بخش سعی داریم که بذوری که بهترین عملکرد را در مناطقی از استان فارس که نقش بسزایی در پیشرفت کشاورزی ایران دارند را معرفی نمائیم.
کاشت هندوانه در کازرون و نورآباد
در این مناطق بیشتر هندوانه های هیبرید تیپ بیضی (گالاتا، لیمان ناسکو، 40C، B32) و نیم بیضی (آستاراخان، رودخان) کاشته میشود.
ارقام هندوانه دارای تیپ بیضی
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت گالاتا محصول شرکت سینجنتا سوئیس است. این رقم میان‌رس، پربار و دارای سازگاری بالا در برابر شرایط محیطی مختلف است. میوه ای به وزن 10 تا 12 کیلوگرم دارد و پوست میوه سبز تیره با خطوط عرضی روشن و گوشت قرمز خوشرنگ و بدون رگه‌های فیبری مشخص است.
- بذر هندوانه کریمسون سوئیت لیمان، یک رقم زودرس از شرکت ناسکو آمریکا، با ماندگاری بالا و بوته‌های قوی و همراه با پوشش شاخ و برگ وسیع است. وزن میوه 10-12 کیلوگرم و پوست میوه به رنگ سبز تیره با نوارهای روشن مشخص، گوشت قرمز خوشرنگ، بافت سفت و بدون رگه‌های فیبری است. همچنین ضخامت پوسته آن باعث میشود که مناسب حمل به نقاط دور و صادرات باشد.
- بذر هندوانه کریمسون سوئیت 40 سی (40C) از محصولات شرکت اینفینیتی سیدز آمریکاست. این رقم زودرس با تولید و ماندگاری بالا و دارای بوته‌ای بسیار قوی با پوشش شاخ و برگ عالی است. وزن میوه به 10-13 کیلوگرم میرسد و ضخامت بالای پوست آن امکان حمل و نقل به مناطق دور و صادرات را فراهم میکند.
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت B32، تولید شرکت سمینیس، نسبتاً زودرس، پربار و با ماندگاری بالاست. بوته‌های این گیاه بسیار قوی بوده و پوشش شاخ و برگ گسترده‌ای دارد. وزن میوه حدود 10-12 کیلوگرم است. پوست میوه بسیار ضخیم بوده و امکان صادرات آن به نقاط دوردست را فراهم می نماید.
ارقام هندوانه دارای تیپ نیم بیضی (بلوکی)
- بذر هندوانه کریمسون سوئیت آستاراخان، یک رقم میان‌رس، پربار و مقاوم به تنش‌های محیطی است که توسط شرکت سینجنتا تولید میشود. این گونه دارای بوته‌های قوی با رشد رویشی بالا و پوشش وسیع شاخ و برگ است، همچنین وزن میوه آن حدود 10-12 کیلوگرم میباشد. این رقم توانایی تشکیل میوه در شرایط آب و هوایی سرد را دارد. پوست میوه با رنگ سبز تیره، نوارهای مشخص و گوشت میوه ترد و به رنگ قرمز بازارپسند است. تیپ میوه بلوکی است و پوسته آن دارای ضخامت بالایی است که قابل حمل به نقاط دور و مناسب جهت صادرات میباشد.
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت رودخان، محصول شرکت اماسیدز هلند، نیز یک رقم میان‌رس با تیپ میوه بلوکی است. این رقم دارای بوته‌ای قوی با پوشش شاخ و برگ مناسب است و وزن میوه آن به 12-14 کیلوگرم میرسد. رنگ پوست آن سبز براق با نوارهای مشخص و گوشت میوه به رنگ قرمز تیره و بسیار بازارپسند است. این رقم از ضخامت پوسته بالایی برخوردار است و دارای قابلیت حمل و نقل به مناطق دور کشور و صادرات میباشد.
کاشت هندوانه در فیروزآباد، قیر و فراشبند
در این مناطق بیشتر ارقام هندوانه هیبرید دارای تیپ گرد (آوالون، تاپگان)، نیم بیضی (آستاراخان، رودخان) و همچنین ارقام استاندارد (محصولات شرکتهای ناسکو، اینفینیتی و یونیژن و غیره) کاشته میشود.
ارقام هندوانه دارای تیپ گرد
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت آوالون، محصول شرکت اینفینیتی سیدز آمریکا، یک رقم زودرس و پربار با ماندگاری بالاست. این گونه دارای بوته‌ای بسیار قوی با پوشش شاخ و برگ بسیار خوب است و وزن میوه آن به 8-10 کیلوگرم میرسد. رنگ پوست آن سبز تیره است و گوشت میوه به رنگ قرمز بسیار خوشرنگ و با بافت سفت میباشد. میوه این رقم از ضخامت پوسته بالایی برخوردار است و دارای قابلیت حمل و نقل به مناطق دور کشور و صادرات میباشد. همچنین این محصول مقاوم به بیماری‌های آنتراکنوز و پژمردگی فوزاریومی است.
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت تاپگان، بسیار زودرس، پربار و دارای بوته‌های قوی همراه با پوشش وسیع شاخ و برگ است که توسط شرکت سینجنتا تولید میشود. تیپ میوه گرد تا بیضی شکل است و وزن آن 8-10 کیلوگرم میباشد. میوه این رقم قابلیت ماندگاری بالا روی بوته را دارد و مناسب جهت کاشت هندوانه زیر پلاستیک و خارج از فصل است. پوسته بسیار ضخیم آن امکان حمل به نقاط دور و صادرات محصول را فراهم می نماید.
ارقام هندوانه استاندارد
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت اسکارلت، یک رقم میان‌رس و پربار است که توسط شرکت ناسکو آمریکا تولید میشود. این رقم دارای بوته‌های قوی با پوشش وسیع شاخ و برگ است و تیپ میوه‌ای به شکل بیضی با وزن 8-10 کیلوگرم دارد. پوست میوه به رنگ سبز تیره با نوارهای روشن مشخص و گوشت آن قرمز بازارپسند و سفت است. پوسته این هندوانه ضخیم است که این محصول را به یک محصول با قابلیت حمل به نقاط دور تبدیل میکند.
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت استاندارد، تولید شده توسط شرکت اینفینیتی آمریکا، یک رقم میان‌رس و پربار است که از بوته‌های نسبتاً قوی و پوشش شاخ و برگ مناسب برخوردار است. از ویژگی‌های میوه‌های این رقم میتوان به همشکلی و همسایز بودن، تیپ میوه نیم‌بیضی با گوشت قرمز بازارپسند، پوست سبز روشن با نوارهای تیره و وزن متوسط 8-10کیلوگرم اشاره کرد. این محصول به دلیل پوسته ضخیم، ماندگاری بالا و قابلیت حمل و نقل طولانی جزء ارقام محبوب و مناسب برای صادرات میباشد.
کاشت هندوانه در اقلید و آباده
در این مناطق بیشتر ارقام هیبرید دارای تیپ بیضی (گالاتا و B32) و تیپ گرد (وینستون و تگزاس) و ارقام استاندارد (کانیون، یونی ژن، ناسکو و اینفینیتی) محبوبیت داشته و کاشته میشود.
ارقام هندوانه دارای تیپ گرد
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت وینستون، یک رقم زودرس با تیپ گرد، محصولی پربار و ماندگار با بوته‌های قوی و پوشش شاخ و برگ خوب، تولید شرکت سیدوی آمریکا است. وزن میوه آن به 8-10 کیلوگرم میرسد و رنگ پوست آن سبز تیره با نوارهای روشن است. همچنین گوشت میوه قرمز بازارپسند و دارای بافتی سفت است.
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت تگزاس، یک رقم زودرس و پربار با ماندگاری بالا است که توسط شرکت سید وِی آمریکا تولید میشود. بوته‌ها قوی و وزن میوه 8-12 کیلوگرم است. میوه این هندوانه دارای گوشت قرمز خوشرنگ و بدون رگه‌های فیبری است. پوسته ضخیم این هندوانه حمل به نقاط دور و صادرات را امکان پذیر می نماید.
ارقام هندوانه استاندارد
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت فالکون، تولید شده توسط شرکت کانیون ایتالیا، رقمی میان‌رس و پربار است. میوه های این هندوانه همشکلی و همسایزی بالا دارند. تیپ میوه گرد با گوشت قرمز خوشرنگ، پوست سبز تیره با نوارهای مشخص روشن و وزن متوسط 8-10 کیلوگرم است. بدلیل داشتن پوست ضخیم، ماندگاری بالا و قابلیت حمل و نقل طولانی را فراهم میکند و مناسب برای صادرات است.
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت کانیون )930(cy نیز تولید شده توسط کانیون ایتالیا، رقمی میان‌رس و پربار است. این هندوانه با بوته‌های نسبتاً قوی و پوشش شاخ و برگ مناسب، تیپ میوه گرد با گوشت قرمز بازارپسند، پوست سبز تیره با نوارهای روشن و وزن متوسط 8-10 کیلوگرم دارد. این محصول نیز به دلیل پوسته ضخیم، ماندگاری بالا و قابلیت حمل و نقل طولانی از ارقام محبوب و مناسب برای صادرات به شمار می‌رود.
- رقم هندوانه کریمسون سوئیت یونیژن، تولید شرکت یونیژن سیدز آمریکا، رقمی زودرس با تیپ گرد و محصولی پربار با ماندگاری بالاست. این رقم دارای بوته‌ای قوی با پوشش شاخ و برگ خوب است و وزن میوه آن به 9-11 کیلوگرم میرسد. با ضخامت پوسته نسبتاً بالا، این هندوانه قابلیت حمل و نقل به مناطق دور کشور و صادرات را نیز دارد.
در مطالب بالا به آموزش کاشت و داشت بذر هندوانه به صورت مستقیم و زیر پلاستیک پرداختیم. همچنین بهترین بذر هندوانه هیبرید و استاندارد مناسب کاشت در مناطقی از استان فارس که قطب کشاورزی هستند را معرفی نمودیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد ارقام هندوانه مناسب منطقه خود میتوانید با مزرعه دانش همراه شوید. شما هم اکنون میتوانید ارقام پرطرفدار هندوانه در ایران را با شرایط مناسب کاشت هندوانه، در وب سایت ما مشاهده و محصول مورد نظر خود را خریداری کنید.
ویراستار: مهندس حمید غلامی
